به يقين «ثمره» و «طعام» در عبارت بالا جنبه كنايى دارد. اشاره به اينكه غذاى انسان معمولا يا از ميوه‌هاست، يا از گوشت‌ها، و در عصر جاهليّت، چيزى جز فتنه و افكار متعفّن و نفرت‌انگيز نصيب مردم نمى‌شد، ثمرات و بهره‌هاى زندگى مادّى و معنوى آنان، آميخته با تعفّن و فساد و ننگ بود.

در چهاردهمين و پانزدهمين ويژگى آن عصر، مى‌فرمايد: «در درون وحشت و اضطراب و در برون شمشير، حكومت مى‌كرد!» (و شعارها الخوف، و دثارها السّيف).

با توجّه به اينكه «شعار» به معناى «لباس زيرين» و «دثار» به معناى «لباس رويين» است، تعبير بالا كنايه لطيف و فصيح و بليغى است از شرايط آن زمان، در ارتباط با حاكميّت ترس و شمشير از درون و برون. همه از يكديگر مى‌ترسيدند، هر قبيله‌اى احتمال مى‌داد كه قبيله ديگر، شبانه بر او بتازد و شبيخون زند و اموال او را به غارت برد، بر اثر همين خوف و وحشت، هميشه شمشيرها آماده حركت بود و در واقع، تمام بدبختى‌هاى آن عصر را مى‌توان در همين دو جمله خلاصه كرد. بديهى است محيطى كه نور هدايت از آن رخت بربندد و پرچم‌هاى ضلالت در آن برافراشته شود و انسانها از تعليمات انبيا، دور بمانند نتيجه‌اى جز اين نخواهد داشت كه ترس و ناامنى و اضطراب و وحشت بر همه جا حاكم شود.

ترسيم گويايى كه امام عليه السّلام ضمن اين پانزده ويژگى از عصر جاهليّت، فرمود، تنها منحصر به جزيره عربستان نبود، بلكه در بسيارى از نقاط ديگر عالم نيز حاكم بود، هر چند در ميان قبايل عرب شديدتر بود.

«گوينده» هر چند قدرت داشته باشد و «نويسنده» هر قدر توانا باشد، نمى‌تواند درباره فجايع مفاسد آن زمان چيزى بيش از اين بگويد و راستى توصيف بالا از عصر «جاهليّت» در عباراتى بسيار كوتاه و با اين جامعيّت، چيزى شبيه اعجاز است و همانگونه كه در بحث نكته‌ها خواهد آمد، با نهايت تأسّف، در عصر و زمان ما كه‌