به همين دليل، خواب مرگبارى مردم جهان را فراگرفته بود، همان گونه كه در دومين ويژگى مى‌فرمايد: «و امّت‌ها در خواب عميقى فرو رفته بودند!» (و طول هجعة [1] من الأمم).

اين فاصله‌ها ممكن است به خاطر اين باشد كه خداوند بندگان را بيازمايد و يا بدين جهت كه قدر نعمت وجود پيامبران را بدانند. ولى در هر حال، اثر مستقيم «فترت رسالت» فعّال شدن احزاب شياطين جنّ و انس است، زيرا هنگامى كه ميدان را خالى ديدند و مانعى در برابر خود نيافتند، به هجمات سنگين خود بر امّت‌ها و ملّت‌ها مى‌افزايند.

در سومين ويژگى مى‌فرمايد: «زمانى بود كه فتنه‌ها مردم را هدف گرفته بود» (و اعتزام‌ [2] من الفتن).

امام عليه السّلام در اينجا فتنه‌ها را به انسان شرور يا حيوان خطرناكى تشبيه كرده كه از روى قصد و عزم به انسان‌هاى بى‌دفاع حمله مى‌كند، كه در زمان «فترت رسل» واقعا چنين است.

در چهارمين ويژگى مى‌فرمايد: «در زمانى كه اعمال خلاف در ميان مردم منتشر بود.» (و انتشار من الأمور) اين احتمال در تفسير جمله بالا نيز وجود دارد كه منظور از «انتشار امور» از هم گسستن كارها و برنامه‌هاى جامعه بشرى باشد و به تعبير ديگر: ظهور هرج و مرج و بى‌نظمى و تشتّت و پراكندگى در جوامع انسانى است كه از آثار مستقيم فتنه‌ها و آشوب‌ها محسوب مى‌شود.

[1] «هجعه» از مادّه «هجوع» به معناى خواب شبانه است و از آنجا كه خواب شب عميقتر است، وضع اقوام جاهلى در برابر هدايت انبيا به آن تشبيه شده است.

[2] «إعتزام» از مادّه «عزم» به معناى تصميم گرفتن است و در اينجا كه در واقع فاعل آن فتنه است، به معناى هدف‌گيرى فتنه‌ها و توجّه شديد آنهاست.