خطبه از حاكم شدن معاويه بر امّت پيشگويى مى‌كند و به مفاسدى كه از اين حاكميت سرچشمه مى‌گيرد اشاره مى‌كند، نخست مى‌فرمايد: «آگاه باشيد بعد از من مردى گشاده گلو و شكم بزرگ بر شما مسلّط خواهد شد كه هر چه بيابد مى‌خورد و آنچه را نمى‌يابد جستجو مى‌كند» (أمّا إنّه سيظهر عليكم بعدي رجل رحب البلعوم‌ [1]، مندحق‌ [2] البطن، يأكل ما يجد و يطلب ما لا يجد).

اين تعبير ممكن است اشاره به وضع ظاهرى او باشد كه طبق بسيارى از روايات چنين اوصافى را داشت و به همين دليل بسيار غذا مى‌خورد. و ممكن است كنايه از وضع روحى او در امر حكومت باشد، كه مردى زياده طلب و حريص بود و در امر حكومت چيزى او را سير نمى‌كرد. و بعيد نيست كه هر دو معنى، هم معنى حقيقى و هم معنى كنايى منظور باشد چرا كه او داراى اين صفات، در هر دو جهت بود.

10237 سپس امام در ادامه اين سخن دستور قتل چنين فردى را صادر كرده، مى‌فرمايد:

«او را بكشيد ولى هرگز نخواهيد كشت»! (فاقتلوه، و لن تقتلوه!) به يقين مخاطب اين سخن مردم عراقند كه امام عليه السّلام دانست آنها به حكم ضعف روحيه و ناتوانى در تصميم‌گيرى و پراكندگى افكار، يا توانايى بر كشتن معاويه ندارند و يا اگر بتوانند، چنين شجاعت و شهامت و اراده و تصميمى در آنها وجود ندارد.

اما چرا اين مرد از ديدگاه امام عليه السّلام واجب القتل بوده، روشن‌ترين دليل آن همان فسادى است كه در ميان مسلمين بر پا كرده بود و از بارزترين مصداق‌هاى «مفسد فى الارض» بود چرا كه علاوه بر ايجاد ناامنى در كشور اسلام، جنگ‌هايى به راه انداخت كه خون بسيارى از مسلمانان در آن ريخته شد.

[1] «بلعوم» (بر وزن حلقوم) به همان معنى حلقوم و مجراى عبور غذا است و «رحب البلعوم» (گلو گشاد) مى‌تواند به معنى واقعى كلمه بوده باشد و يا اشاره به پرخورى ظاهرى، يا روحى و روانى باشد بگونه‌اى كه انسان به آسانى از چيزى سير نشود.

[2] «مندحق» از ماده «دحق» (بر وزن قطع) به معنى دفع كردن، و دور نمودن و بيرون فرستادن چيزى است و از آنجا كه وقتى شكم بزرگ شود برآمدگى و برجستگى مخصوصى پيدا مى‌كند، گويى كه از محل خود بيرون آمده است، از اين رو به اشخاص «شكم بزرگ» «مندحق البطن» اطلاق مى‌شود.