علاقه آنها را به لقاء اللّه و شهادت در راه او افزون كند به مقابله با آنان برخيزند. [1] بنا بر اين دست دوستى به سوى اين قوم تبهكار دراز كردن و تسليم صلح شدن جز ناكامى و شكست ثمره‌اى ندارد، چرا كه آنان نه منطق صلح را مى‌فهمند و نه با واژه‌هاى محبت و دوستى آشنا هستند. تنها با منطق زور و قدرت بايد با آنان سخن گفت، حوادث آينده صفين نيز نشان داد كه مطلب درست همان است كه امام عليه السّلام مى‌فرمود، آرى آنها هنگامى به عمق كلمات امام رسيدند و از پيشنهاد خود پشيمان گشتند كه كار از كار گذشته بود.

به هر حال امام عليه السّلام در ادامه اين سخن، گفتار بالا را بيان كرد تا به آنها بفهماند رمز پيروزى مسلمانان نخستين چه بود. و دليل شكست كوفيان چيست؟

فرمود: «ما در ركاب رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم (مخلصانه مى‌جنگيديم و در راه پيش برد اهداف آن حضرت گاه) پدران و فرزندان و برادرها و عموهاى خود را از پاى در مى‌آورديم. (و لقد كنّا مع رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقتل آباءنا و أبناءنا و اخواننا و اعمامنا).

اشاره به اين كه در راه خدا گاه لازم مى‌شود، عزيزترين افراد در نظر انسان كه سدّ راه هستند، برداشته شوند و در اين راه فدا گردند و در واقع اشاره است به آيه شريفه:

«قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ وَ إِخْوانُكُمْ وَ أَزْواجُكُمْ وَ عَشِيرَتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ»، «بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و قبيله شما و اموالى كه به دست آورده‌ايد و تجارتى كه از كساد شدنش مى‌ترسيد و خانه‌هايى كه به آن علاقه داريد، در نظرتان از

[1] متن روايت «ابن ميثم» چنين است: «انّ هؤلاء القوم لم يكونوا ليفيئوا الى الحقّ، و لا ليجيبوا الى كلمة سواء حتّى يرموا بالمناشر تتبعها العساكر، و حتّى يرجموا بالكتائب تقفوها الجلائب، و حتّى يجّر ببلادهم الخميس يتلوه الخميس، و حتّى تدعق الخيول في نواحى اراضيهم و بأعناء مشاربهم و مسارحهم، حتى تشنّ عليهم الغارات من كلّ فجّ عميق، و حتّى يلقاهم قوم صدق صبر، لا يزيدهم هلاك من هلك من قتلاهم و موتاهم فى سبيل اللّه الّا جدّا فى طاعة اللّه و حرصا على لقاء اللّه. و لقد كنّا مع رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم الفصل». (شرح نهج البلاغه ابن ميثم، جلد 2، صفحه 146).