مطرح مى‌كند! حضرت، نخست، مردم را به مسأله معاد و دادگاه بزرگ عدل الهى متوجّه مى‌سازد و از اين طريق، آنها را متوجّه مسئوليت‌هاى بزرگى كه در دوران خلافتش دارند، مى‌كند و از هر گونه نفاق و دو رويى و كار شكنى و اختلاف، بر حذر مى‌دارد و مى‌فرمايد: پايان كار (رستاخيز، قيامت، بهشت و دوزخ) در برابر شما است و عوامل مرگ، پيوسته شما را به پيش مى‌راند، (فإنّ الغاية أمامكم، و إنّ وراءكم السّاعة تحدوكم) [1].

تعبير به‌ «الغاية» (پايان كار) در مورد رستاخيز و بهشت و دوزخ، به خاطر آن است كه زندگى اين جهان، مقدمه‌اى است براى حيات ابدى در جهان ديگر.

اين كه مى‌فرمايد: «در پيش روى شما است»، يعنى، شكّ و ترديدى در آن وجود ندارد و هر كه باشى و به هر كجا كه برسى، سرانجام كار تو، آنجا است.

و تعبير به‌ «الساعة»، به گفته بعضى از شارحان نهج البلاغه، اشاره به قيامت صغرا، يعنى مرگ است.

اين كه مى‌گويد: «پشت سر شما است» به خاطر آن است كه عوامل مرگ، پشت سر انسان قرار دارد و انسان را از كودكى به جوانى و از جوانى به پيرى و از پيرى به پايان زندگى مى‌راند.

بعضى نيز گفته‌اند كه منظور از «الساعة»، ساعات شب و روز است كه گويا، مانند مأمورى، پشت سر انسان قرار گرفته و او را به سوى پايان زندگى مى‌راند.

اين دو تفسير، تفاوت چندانى با هم ندارد و نتيجه هر دو، يكى است.

با توجه به اين كه‌ «تحدوكم» از ماده «حدو» به معناى «راندن شتران با آواز مخصوص» است، اين نكته به ذهن مى‌رسد كه گردش شب و روز و ماه و سال، گر چه انسان را به پايان زندگى نزديك مى‌كند، امّا چون آميخته با زر و زيورها و

[1] «تحدوكم» از مادّه «حدو» و «حدى» به معناى راندن شتر همراه با آواز مخصوصى است كه ساربان‌ها مى‌خوانند، سپس بر معناى گسترده‌تر «مطلق راندن و سوق دادن» اطلاق شده است.