شرح و تفسير اسباب جدايى دوستان‌

امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه به يكى از عوامل مهم جدايى از دوست اشاره كرده، مى‌فرمايد: «هنگامى كه مؤمن، برادر باايمانش را به خشم آورد و شرمگين سازد مقدّمه جدايى از او را فراهم كرده است»؛

(إِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ فَقَدْ فَارَقَهُ‌)

. مرحوم سيد رضى ذيل اين حكمت، احشام و حشمت را چنين تفسير مى‌كند، مى‌گويد: «حشمه و أحشمه» يعنى او را به غضب آورد و بعضى گفته‌اند:

او را شرمنده ساخت يا «احتشم» به معنى طلب شرمندگى است براى ديگرى و چنين كارى مقدمه جدايى از اوست»؛

(قال الرضيُّ: يقال: حَشَمَهُ وأحْشَمَهُ إذا أغْضَبَه، وقيل: أخْجَلَهُ «أو احْتَشَمَهُ» طَلَبَ ذلِكَ له و هوَ مَظَنَّةُ مُفارَقَتِه‌)

. آنچه سيد رضى گفته، يكى از تفسيرهاى كلام حكيمانه امام عليه السلام است، بعضى از شارحان نهج‌البلاغه تفسير ديگرى ذكر كرده‌اند كه بر اساس مفهوم ديگرى است كه براى حشمت گفته‌اند و آن اين‌كه «حشمت» به معنى حفظ خودخواهى و تشخص دربرابر ديگران و برترى‌جويى در مقابل دوستان است و اين تعبير در مورد حشمت پادشاهان و امرا گفته شده كه در پشت پرده‌هاى كاخ‌ها خود را مستور مى‌دارند و دربان‌ها بر درهاى آن مى‌گمارند به‌گونه‌اى كه مراجعه‌كنندگان نه قدرت مراجعه به آن‌ها را دارند و نه گفت‌وگوى با آن‌ها، مگر در موارد نادر آن‌