معصيتش را مى‌كنى او را كمترين بينندگان به حساب آورده‌اى (زيرا در برابر يك انسان عادى و حتى گاه در مقابل يك كودك حاضر نيستى بسيارى از گناهان را انجام دهى پس چگونه در محضر پروردگار مرتكب آن مى‌شوى؟)». [1]

از اين سخن مى‌توان نتيجه گرفت كه بى‌تقوايى‌هاى انسان‌ها نتيجه ضعف ايمان آن‌ها به خداوند و معاد است. يا او را همه‌جا حاضر نمى‌دانند و يا وعده‌هاى معاد و پاداش و كيفر اعمال را كوچك مى‌شمرند كه اگر چنين نبود روح تقوا حاكم بود.

از همين رو در حديثى مى‌خوانيم كه از امام صادق عليه السلام تفسير تقوا را پرسيدند.

امام عليه السلام در پاسخ فرمود:

«أَنْ لَايفْقِدَكَ اللَّهُ حَيثُ أَمَرَكَ وَ لَايرَاكَ حَيثُ نَهَاكَ‌

؛ حقيقت تقوا اين است كه خدا تو را در جايى كه امر كرده، غايب نبيند و در جايى كه نهى كرده حضور نداشته باشى». [2]

اميرمؤمنان عليه السلام در جمله دوم از گفتار حكيمانه مورد بحث به نكته ديگرى اشاره مى‌كند كه در واقع تكميل‌كننده جمله پيشين است. مى‌فرمايد: «و هرگاه قوى و قدرتمند مى‌شوى قدرت بر اطاعت خداوند داشته باش و هرگاه ضعيف و ناتوان مى‌گردى در برابر معصيت خداوند ضعيف و ناتوان باش»؛

(وَ إِذَا قَوِيتَ فَاقْوَ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ، وَ إِذَا ضَعُفْتَ فَاضْعُفْ عَنْ مَعْصِيَةِ اللَّهِ‌)

. اشاره به اين‌كه سعى‌كن اسباب اطاعت را فراهم‌كنى و درطريق‌اطاعت پروردگار قوى شوى و نيز سعى كن اسباب معصيت را از ميان بردارى و در طريق عصيان ضعيف شوى زيرا فراهم آوردن اسباب يا از ميان بردن آن غالباً كارى است كه در اختيار انسان مى‌باشد. مثلًا هنگامى كه افراد عادى نزد علما و دانشمندان وارسته دينى بروند تا نصيحتى از آن‌ها بشنوند سبب مى‌شود كه روح آن‌ها براى اطاعت‌

[1]. كافى، ج 2، ص 67، ح 2.

[2]. بحارالانوار، ج 67، ص 285.