به مقدار استعداد و توانش تكليف مى‌كند: «لَايُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا مَا آتَاهَا». [1]

تفسير ديگر اين‌كه منظور از علم مطبوع، همان بديهياتى است كه هر كسى بدون استدلال آن را مى‌پذيرد؛ مانند بطلان اجتماع نقيضين و ارتفاع نقيضين و جمع بين ضدين و علوم ديگرى از اين دست كه پايه و اساس علوم نظرى است و تمام علوم نظرى سرانجام به علوم فطرى باز مى‌گردد، زيرا مثلًا اگر ما با استدلال‌هاى قوى ثابت كرديم كه فلان مسئله صحيح است؛ ولى آيا مى‌شود در عين اين‌كه صحيح باشد باطل هم باشد؟ قضيه امتناع اجتماع نقيضين مى‌گويد:

امكان ندارد، بنابراين آنچه با دليل اثبات شده صحيح است و جز آن باطل.

تفسير سوم اين‌كه منظور از علم مطبوع، علم به اصول اعتقادى مانند توحيد و عدل الهى و معاد است كه تمام آن‌ها با وجدان قابل اثباتند و علم مسموع همان علم به فروع دين است. به يقين اگر علم به اصول نباشد علم به فروع و عمل به آن سودى نمى‌بخشد.

تفسير چهارم اين‌كه مراد از علم مسموع، شنيده‌هاست خواه در مسائل اخلاقى باشد يا اصول و فروع بى‌آن‌كه به صورت ملكه در وجود انسان درآيد و در اعماق جان نفوذ كند و منظور از علم مطبوع، علم و دانشى است كه در عمق جان انسان رسوخ پيدا مى‌كند و تبديل به ملكه انسانى مى‌شود و مسلم است كه تا چنين حالتى براى انسان حاصل نگردد شنيده‌ها به تنهايى كافى نيست و به تعبير ديگر علم مسموع به تنهايى مانند آبى است كه در ظرف ريخته مى‌شود؛ ولى علم مطبوع مانند آبى است كه در پاى درخت مى‌ريزند و در ريشه‌ها و ساقه و برگ و گل و ميوه نفوذ مى‌كند. اين آب است كه مفيد است نه آبى كه تنها در ظرف جمع شده و هيچ تأثيرى نگذاشته است.

البته مانعى ندارد كه هر چهار تفسير در كلام امام عليه السلام جمع باشد، زيرا استعمال‌

[1]. طلاق، آيه 7