شرح و تفسير كجاى دنيا فريبنده است؟

اين كلام حكمت‌آميز كه درباره نقش مؤثر دنيا و مواهب آن براى رسيدن به سعادت اخروى بيان شده در زمانى امام ذكر فرمود كه «شنيد مردى به نكوهش دنيا زبان گشوده است»؛

(وَقَدْ سَمِعَ رَجُلًا يَذُمُّ الدُّنْيَا)

. اين مرد اهل بصره و جنگ جمل بود، آن‌گونه كه بعضى گفته‌اند يا اهل كوفه كه برخى ديگر نوشته‌اند [1]، تأثيرى در اصل سخن ندارد؛ ولى به نظر مى‌رسد كه امام عليه السلام احساس فرمود مرد رياكارى است و نكوهش او از دنيا نوعى اظهار قدس و تقواست بى‌آنكه صاحب قدس و تقوا باشد و به هر حال امام عليه السلام از اين موقعيت استفاده كرد تا درس بسيار مهمى را درباره دنيا و مواهب دنيوى به همگان بدهد.

اين كلام بسيار پربار و حكيمانه به دو بخش تقسيم مى‌شود؛ بخش اول درباره اين است كه وصف دنيا به فريب‌كار بودن توصيف بى‌دليلى است، زيرا اگر چشم عبرت‌بين باشد نشانه‌هاى بى‌وفايى دنيا در همه جاى آن آشكار است. مى‌فرمايد:

«اى كسى كه نكوهش دنيا مى‌كنى (و دنيا را به خدعه و نيرنگ و فريبندگى متهم مى‌سازى) تو خودت تن به غرور دنيا داده‌اى و به باطل‌هاى آن فريفته شده‌اى (عيب از توست نه از دنيا)»؛

(أَيُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْيَا، الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا، الْمَخْدُوعُ بِأَبَاطِيلِهَا!)

.______________________________

(1). بهج‌الصباغة، ج 12، ص 46.