شرح و تفسير عبادت آزادگان و احرار

امام عليه السلام در اين كلام نورانى انگيزه‌هاى عبادت عابدان را با ذكر سلسله مراتب آنها بيان كرده، مى‌فرمايد: «گروهى خدا را از روى رغبت و ميل (به بهشت) و پرستش كردند، اين عبادت تاجران است و عدّه‌اى از روى ترس او را پرستيدند و اين عبادت بردگان است و جمعى ديگر خدا را براى شكر نعمت‌ها (و اين‌كه شايسته عبادت است) پرستيدند. اين عبادت آزادگان است»؛

(إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ، وَإِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ، وَإِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ)

. امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه انگيزه‌هاى عبادت را به صورت بسيار لطيف، زيبا و دقيق بيان فرموده و مردم را به سه گروه تقسيم مى‌كند.

گروه اوّل كسانى هستند كه شوق بهشت و عشق به حور و قصور و مواهب ديگر بهشتى آنها را به سوى عبادت پروردگار دعوت مى‌كند، گرچه عبادت اينها بر خلاف آنچه بعضى از ناآگاهان پنداشته‌اند صحيح است؛ ولى به يقين در حد اعلا نيست، زيرا كارشان شبيه تاجرانى است كه سرمايه‌اى را به بازار مى‌برند تا چيز بهتر و بيشتر به دست آورند.

وه دوم كسانى هستند كه ترس از آتش دوزخ و عذاب‌هاى جانكاه آن، ايشان را وادار به اطاعت و عبادت پروردگار مى‌كند. گرچه عبادت اين گروه‌