شرح و تفسير عاقل كيست؟

امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه به وصف عاقل مى‌پردازد به اين صورت كه خدمتش عرض شد: عاقل را براى ما توصيف كن. فرمود: عاقل كسى است كه هر چيز را در جاى خود قرار مى‌دهد. گفته شد: جاهل را توصيف بفرما. فرمود:

توصيف كردم»؛

(وَ قِيلَ لَهُ صِفْ لَنَا الْعَاقِلَ فَقال عليه السلام: هُوَ الَّذِي يَضَعُ الشَّيْ‌ءَ مَوَاضِعَهُ فَقِيلَ: فَصِفْ لَنَا الْجَاهِلَ، فَقَالَ: قَدْ فَعَلْتُ)

. مرحوم سيد رضى در ذيل اين كلام مى‌گويد: «منظور امام عليه السلام اين است كه جاهل كسى است كه هرچيزى را در جاى خود قرار نمى‌دهد، بنابراين ترك وصف جاهل خود صفت او محسوب مى‌شود، زيرا بر خلاف وصف عاقل است»؛

(قالَ الرَّضِيُ يَعْني أنَّ الْجاهِلَ هُوَ الَّذي لا يَضَعُ الشَّيْ‌ءَ مَواضِعَهُ فَكانَ تَرْكُ صِفَتِهِ صَفَةٌ لَهُ إذْ كانَ بِخَلافِ وَصْفِ الْعاقِلِ)

. امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه در عبارتى كوتاه و پرمعنا در واقع تمام اوصاف عاقل و جاهل را خلاصه كرده است؛ عاقل كسى است كه درباره هرچيز مى‌انديشد و محل مناسب آن را بررسى مى‌كند و سپس آن را در محل مناسب قرار مى‌دهد؛ مثلًا اگر رئيس اداره يا رئيس حكومت است شايستگى‌هاى افراد را در نظر مى‌گيرد و هر كدام را در محل لايق خود قرار مى‌دهد يا اگر مى‌خواهد مثلًا سخنرانى كند، مطالب را چنان تنظيم مى‌كند كه مقدمه در جايگاه خود، شرح‌