شكل ضرر و زيان خودنمايى مى‌كند و گاه به صورت مصيبت؛ آن كس كه ايمان و توحيدش كامل است مى‌داند در اين مصائب نيز حكمت‌ها و رحمت‌هايى است و به همين دليل زبان به شكايت نمى‌گشايد كه اگر زبان به شكايت بگشايد در واقع از خداوندى كه اين مصيبت را مقدر كرده شكايت كرده است.

البته همان‌طور كه در بالا گفتيم اينها مربوط به ضررها و مصائبى است كه خود ساخته نباشد، بلكه از دايره اختيار ما بيرون باشد.

جالب اين‌كه بعضى براى اين‌كه زبان به شكايت بگشايند چرخ گردون را مخاطب قرار مى‌دهند و زمانه را نفرين مى‌كنند كه نمونه‌هاى آن در اشعار شعرا و نثر نويسندگان فراوان است؛ اما اگر درست آن را بشكافيم گاهى اين شكايت به شكايت از پروردگار باز مى‌گردد.

همان‌گونه كه در حديثى از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود:

«لا تَسُبُّوا الدَّهْرَ فَإنَّ اللَّهَ هُوَ الدَّهْرُ

؛ زمانه را دشنام ندهيد، زيرا اين همان خداوند است (كه با اين تعبير بيان شده است)». [1]

در حديث ديگرى از آن حضرت آمده است كه فرمود:

«لا تَسِبُّوا الرّياحَ فَإنَّها مَأمُورَةٌ وَلَا الْجِبالَ وَلَا السّاعاتِ وَلَا الْأَيّامَ وَلَا اللَّيالِىَ فَتَأْثِمُوا وَيَرْجِعَ إلَيْكُمْ‌

؛ بادها را دشنام ندهيد زيرا از طرف خدا مأمورند و نه كوه‌ها و نه ساعت‌ها و نه روزها و شب‌ها را كه اگر اين كار را كنيد مرتكب گناه شده‌ايد و آن لعن و نفرين، به خود شما باز مى‌گردد». [2]

البته گاه انسان براى جلب آرامش مصيبت خود را با دوستان مؤمن در ميان مى‌گذارد تا آن‌ها به او تسلى دهند، اين ضررى ندارد؛ ولى گاه نزد غير آنها شكايت مى‌كند كه اين كار، زيان‌بار است.

[1]. عوالى اللئالى، ج 1، ص 56.

[2]. من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 544.