شرح و تفسير نتايج غم‌انگيز پنج صفت‌

امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه به پنج رذيله اخلاقى و آثار سوء آن اشاره كرده نخست مى‌فرمايد: «كسى كه براى دنيا غمگين باشد (درواقع) از قضاى الهى ناخشنود است»؛

(مَنْ أَصْبَحَ عَلَى الدُّنْيَا حَزِيناً فَقَدْ أَصْبَحَ لِقَضَاءِ اللَّهِ سَاخِطاً)

. با توجه به اين‌كه آنچه در عالم رخ مى‌دهد به اراده خداست و معناى توحيد افعالى همين است كه‌

«لا مُؤَثّرَ فِى الْوُجُودِ إلَّااللَّهُ»

بنابراين اگر بر اثر حوادثى بخشى از امكانات دنيوى ما از دست برود در واقع قضاى الهى بوده و اگر كسى به سبب آن اندوهگين گردد در واقع به قضاى الهى خشمگين شده است.

به تعبير ديگر، گاه ضررها و زيان‌ها و حوادث نامطلوب بر اثر كوتاهى‌ها و ندانم‌كارى‌هاى خود ماست كه بايد خود را درباره آن ملامت كنيم و گاه بر اثر امورى است كه خارج از اختيار ماست و اين همان چيزى است كه به عنوان قضاى الهى تعبير مى‌شود. اندوهگين شدن براى اين امور در واقع اظهار ناراحتى در برابر قضاى الهى است.

از سوى ديگر توجه به اين حقيقت كه انسان بايد در برابر قضاى الهى تسليم باشد دو اثر مثبت در انسان دارد: نخست موجب آرامش روح انسان است و ديگر اين‌كه يأس و نوميدى را از انسان دور مى‌دارد و وى را از حالت انفعالى دور ساخته به سوى آينده‌اى بهتر حركت مى‌دهد.