شرح و تفسير طريقه شناخت افراد

امام عليه السلام در اين كلام نورانى به طريقه آزمايش شخصيت انسان‌ها اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: «در دگرگونى حالات گوهر مردان شناخته مى‌شود»؛

(فِي تَقَلُّبِ الْأَحْوَالِ، عِلْمُ‌ [1] جَوَاهِرِ الرِّجَالِ)

. در كافى در ادامه اين كلام نورانى آمده است‌

«وَالْأيّامُ تُوضِحُ لَكَ السَّرائِرَ الْكامِنَةَ

؛ و گذشت روزها اسرار پنهانى را بر تو آشكار مى‌سازد». [2]

«جواهر» جمع «جوهر» به معناى اشياى گرانبهايى است كه از معدن استخراج مى‌كنند، به ذات و طبيعت هر چيزى نيز اطلاق مى‌شود و در اينجا نيز منظور همين است.

بسيار مى‌شود كه ظاهر و باطن افراد مختلف است؛ ظاهرى آراسته دارند در حالى كه درون، آلوده است. ظاهرش پاكدامن، زاهد، شجاع و پرمحبت است؛ ولى باطن كاملًا بر خلاف آن است و گاه به عكس افرادى ظاهراً كم‌استقامت، فاقد سخاوت و بى‌تفاوت به نظر مى‌رسند در حالى كه در باطن شجاع و نيرومند

[1]. در متن بسيارى از نسخ نهج‌البلاغه «علم» به صورت مصدرى آمده در حالى كه در نسخ ديگرى «عُلِمَ» به صورت فعل ماضى مجهول است و اين نسخه علاوه بر اين‌كه با آهنگ جمله بيشتر سازگار است با نسخه‌اى كه از «غررالحكم» نقل كرديم كه به جاى آن «تُعْرَفُ» آمده و با نسخه‌اى كه در كنز الفوائد به صورت «عُرِفَ» آمده و نسخه‌اى كه در سراج الملوك به صورت «تُعلَمُ» آمده نيز سازگارتر است.

[2]. كافى، ج 8، ص 23.