190 و قال عليه‌السلام وَا عَجَبَاهْ! أَ تَكُونُ الْخِلَافَةُ بِالصَّحَابَةِ وَ (لاتَكُونُ بِالصَّحَابَةِ وَ) الْقَرَابَةِ؟

امام عليه السلام فرمود:

عجبا! آيا خلافت با همنشينى پيامبر حاصل مى‌شود؛ ولى با همنشينى و خويشاوندى حاصل نمى‌گردد؟ [1]

[1]. سند گفتار حكيمانه:

نخست بايد توجّه داشت آنچه در نسخه صبحى صالح آمده اشتباهى در آن است و نسخه صحيح چنين است: «وَا عَجَبَاهْ أَتَكُونُ الْخِلَافَةُ بِالصَّحَابَةِ وَالْقَرَابَةِ» اين چيزى است كه در بسيارى از نسخ نهج‌البلاغه و كتب ديگر آمده و با شعرى كه بعد از آن ذكر شده نيز تناسب دارد. اما آنچه در نسخه صبحى صالح آمده نه از نظر معنا صحيح است و نه با شعر پيش‌گفته مى‌سازد و نه با نسخ ديگر.

ابن ابى‌الحديد بعد از ذكر اين كلام مى‌گويد: اصحاب ما (اهل سنت) اين سخن را در كتب معروف به امامت ذكر كرده و پاسخ‌هايى به آن داده‌اند كه اينجا جاى بحث آن نيست و نويسنده كتاب مصادر از كلام ابن ابى‌الحديد چنين نتيجه مى‌گيرد كه اگر اين جمله به صورت متواتر در روايات آنها نيامده بود احتياج به تأويل و تفسير آن نداشتند و مى‌توانستند آن را از اصل انكار كنند و اين نشان مى‌دهد كه اين كلام شريف در ميان آنها متواتر بوده است. اضافه بر اين در مورد دو بيت شعرى كه در انتهاى اين كلام مولا آمده گروهى از شعرا آن را در كتب خود آورده‌اند كه نشان از معروفيت آن دارد حتى پيش از سيد رضى افرادى مانند «جلودى» (متوفاى 332) و «مرزبانى» (متوفاى 384) آن را نقل كرده‌اند و بعد از سيد رضى عده زياد ديگرى از جمله اديب نيشابورى در تاج الاشعار و كيدرى در كشف اللسان و ابن الشجرى و جز آنها در كتب خود آورده و به شرح آن پرداخته‌اند. (مصادر نهج‌البلاغه، ج 4، ص 152-/ 160 با تلخيص).