شرح و تفسير نتيجه لجاجت‌

امام عليه السلام در اين گفتار به يكى از مهم‌ترين آثار سوء لجاجت اشاره كرده، مى‌فرمايد: «لجاجت، فكر و رأى انسان را از ميان مى‌برد»؛

(اللَّجَاجَةُ تَسُلُّ الرَّأْى)

. «تسل» از ريشه «سلّ» بر وزن «حلّ» در اصل به معناى بيرون كشيدن شمشير از غلاف با نرمش و يا خارج كردن هر چيزى به مدارا و نرمى است. به فرزند هم به همين مناسبت سليل مى‌گويند، چون از وجود ديگرى خارج شده است. گاهى اين واژه را به نابود كردن تفسير كرده‌اند، زيرا چيزى را كه از محلى بيرون بكشند آن محل خالى مى‌ماند و به اشخاصى كه مخفيانه و به اصطلاح به طور قاچاقى از جايى مى‌گريزند و يا به جايى وارد مى‌شوند «متسلّلون» گفته مى‌شود.

به‌هرحال منظور امام عليه السلام از اين كلام نورانى بازداشتن لجوجان از لجاجت است، زيرا لجاجت به انسان اجازه درست انديشيدن و فكر صحيح را نمى‌دهد و غالباً لجوجان به راه خطا مى‌روند و منافع و موقعيت‌هاى خود را از دست مى‌دهند، چرا كه تصميم‌گيرى‌هاى آنها نابجا و ناصواب است.

بعضى از شارحان در تفسير اين كلام حكيمانه احتمال ديگرى نيز داده‌اند و گفته‌اند منظور آن است كه هرگاه رئيس و مدير و بزرگ‌تر ببيند افراد زيردست لجاجت به خرج مى‌دهند از اصلاح آنها صرف نظر مى‌كند و حمايت خود را از آنها بر مى‌گيرد و آنان را به حال خود وا مى‌گذارد كه سبب خسارتى عظيم براى آنان مى‌شود.