شرح و تفسير قدرت و استبداد

امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه كه بسيار فشرده و پرمعناست مى‌فرمايد:

«آنهايى كه به حكومت مى‌رسند (غالباً) مستبد مى‌شوند»؛

(مَنْ مَلَكَ اسْتَأْثَرَ)

«اسْتَأْثَرَ» از ريشه «اسْتئْثار» به معناى استبداد و خودكامگى و انحصارطلبى است.

تاريخ نيز گواه روشنى بر اين معناست؛ بسيار بودند كسانى كه چون دستشان به حكومت نرسيده بود دم از حق و عدالت و مشورت و واگذارى كار مردم به مردم مى‌زدند؛ اما هنگامى كه بر مركب مراد سوار شدند و حكومت را در اختيار گرفتند بناى استبداد گذاشتند؛ نه به نصيحت كسى گوش دادند و نه به دوست و دشمن رحم كردند و خودكامگى را در حد اعلا در برابر رعايا انجام دادند. اين مطلب به قدرى شايع بوده و هست كه به صورت ضرب‌المثلى درآمده است:

«مَنْ غَلَبَ سَلَبَ وَمَنْ عَزَّ بَزَّ

؛ كسى كه غالب شود مى‌دزدد و كسى كه پيروز گردد سرمايه‌هاى ديگران را مى‌ربايد».

ابن ابى‌الحديد در شرح اين سخن، شعرى از ابوالطيب (متنبّى‌ء) نقل مى‌كند:

«ظلم و ستم عادت انسان‌هاست و اگر شخص عفيف و عادلى يافتى حتماً به‌

[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد، ج 18، ص 381.