. زيرا ممكن
است به دست آوردن چيزى مقدارى زحمت داشته باشد؛ ولى نگهداشتن آن آسانتر است،
بنابراين كسى كه دوستان خود را با بىمهرى يا بىاعتنايى از دست دهد عاجزتر از كسى
است كه نتوانسته دوستى به دست آورد.
در اينجا
سؤالى مطرح است كه اگر امام در جمله اول مىفرمايد: «از همه مردم عاجزتر كسى است
كه ...» چگونه بعد از آن مىفرمايد: «و از او عاجزتر كسى است كه دوستانش را از دست
دهد» اگر جمله اول عموميّت دارد، با جمله دوم سازگار نيست.
ولى پاسخ اين
سؤال روشن است و آن اينكه جمله اول عموميّت نسبى دارد و عموميّت نسبى با وجود بعضى
از استثناها منافات ندارد و شبيه اين تعبير در كلمات روزانه مردم نيز زياد است؛
مثلا مردم مىگويند: بدبختترين مردم كسى است كه آبروى خود را از دست دهد و از او
بدبختتر كسى است كه ايمان خود را از دست دهد و هيچ گاه در عرف مردم تناقضى در
ميان اين دو ديده نمىشود.
در حديثى از
امام امير مؤمنان عليه السلام در غررالحكم مىخوانيم: