شرح و تفسير نسل پربار

امام عليه السلام در اين كلام حكمت آميز خود به نكته پيچيده‌اى اشاره كرده كه شارحان در تفسير آن به زحمت افتاده‌اند مى‌فرمايد: «باز ماندگان شمشير دوام و بقايشان زيادتر و فرزندانشان بيشتر است»؛

(بَقِيَّةُ السَّيْفِ أَبْقَى عَدَداً، وَأَكْثَرُ وَلَداً)

. اشاره به طوايفى است كه دشمنان بى‌رحمانه از آنها قربانى گرفتند؛ ولى باقى ماندگانشان بقاى بيشتر دارند و فرزندانشان فزون‌تر خواهند بود.

همان‌گونه كه در ذكر سند اين كلام حكمت آميز گفته شد تجربه‌هاى تاريخى اين حقيقت را تأييد و مورخان به طوايفى اشاره كرده‌اند كه عدد كثيرى از آنها كشته شد ولى چندان نگذشت كه فرزندانشان به طور چشمگيرى فزونى يافتند.

نمونه بارز آن- چنان كه گفتيم- فرزندان اميرمومنان على عليه السلام بودند كه بنى‌اميه آنها را هر جا يافتند از دم شمشير گذراندند و بنى‌عباس نيز بى‌رحمانه از آنها قربانى گرفتند ولى نسل آنها به‌قدرى فزونى يافته كه بحمدالله در تمام بلاد عدد كثيرى از آنها ديده مى‌شود.

درباره اينكه چه رابطه‌اى ميان آن كشتار بى‌رحمانه و فزونى باقى‌ماندگان است بعضى از شارحان مانند «ابن‌ميثم» معتقدند كه رابطه طبيعى در ميان اين دو نمى‌توان يافت تنها عنايات الهيه و الطاف خداوندى است كه به چنين مظلومانى‌