شرح و تفسير همه معدودها محدودند!

اين گفتار حكيمانه هرچند با حكمت پيشين در يك عبارت ذكر نشده؛ ولى در واقع مكمل آن است. نخست مى‌فرمايد: «هرچيز كه شمرده مى‌شود سرانجام پايان مى‌گيرد»؛

(كُلُّ مَعْدُودٍ مُنْقَضٍ)

. اين اشاره به قانون كلى فلسفى است كه هرچيز تحت عدد در آيد محدود است و هرچه محدود است پايان پذير است و از آنجا كه عمر انسان‌ها تحت عدد قرار مى‌گيرند؛ مثلا مى‌گوييم: عمر شصت ساله، يا هشتاد ساله. مفهومش اين است كه هر ساعتى كه بر انسان مى‌گذرد تدريجا از آن كاسته مى‌شود و اين سرمايه به سرعت رو به فنا مى‌رود و مهم اين است كه گذشتن و كاستن آن در اختيار ما نيست چه بخواهيم، چه نخواهيم به سرعت در حال عبور است.

آن‌گاه در ادامه مى‌فرمايد: «و آنچه مورد انتظار است سرانجام فرا مى‌رسد»؛

(وَكُلُّ مُتَوَقَّعٍ آتٍ)

. منظور از «متوقَّع» امورى است كه به طور قطع مى‌دانيم در آينده رخ مى‌دهد؛ مانند مرگ و پايان زندگى و قيام قيامت. اشاره به اين‌كه كسى كه به اين امور آگاه است بايد توجه داشته باشد كه روزى مرگ دامان او را مى‌گيرد و روزى در دادگاه عدل الهى حضور مى‌يابد.

به همين دليل در تفسير آيه شريفه‌ «وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقينُ» يقين را به‌