از مسائل اجتماعى و سياسى و خلاصه آنچه انسان در شئون مختلف حيات خود به آن نياز دارد جمله يا جمله‌هايى درباره آن در اين كلمات قصار هست.

3. بعضى از اين كلمات جمله بسيار جالبى بوده كه در لابه‌لاى يك خطبه يا يك نامه از سوى آن حضرت آمده است؛ ولى به سبب برجستگى آن، بعداً جدا شده و در بخش كلمات قصار جاى گرفته است در حالى كه بعضى ديگر به طور مستقل از هر مطلب ديگرى از آن حضرت صادر شده و گاه پاسخ برخى از سؤالات است و به همين دليل از تنوع خاصى برخوردار است.

4. بخش مهمى از اين كلمات به قدرى در افكار عمومى مسلمانان جا افتاده كه به صورت ضرب المثل در آمده و هر كس براى اثبات مقصود خود از آن كمك مى‌گيرد.

5. گرچه اين كلمات به عنوان سخنان كوتاه مطرح شده؛ ولى به‌ندرت بخش‌هايى در آن است كه سخن كوتاه نيست بلكه نسبتاً مفصل و طولانى است مانند استوار دانستن ايمان بر چهار پايه (كلمه 31)، سخن امام به كميل بن زياد (كلمه 147) و صفات يكى از دوستان بسيار بزرگوار امام كه در كلمه 289 آمده است و گفتار امام درباره وضع دنيا (كلمه 367).

6. بعضى معتقدند تمام اين جمله‌هاى كوتاه از خطبه يا نامه‌اى گرفته شده و در ابتدا به اين صورت نبوده است. [1] هر چند اثبات اين مطلب احتياج به تتبّع كامل دارد.

7. جالب اينكه تمام آنچه در اين كلمات نورانى و پرمعنا آمده بدون استثنا با موازين عقل و فطرت هماهنگ است و به همين دليل نياز به سند خاصى ندارد.

به علاوه صدور چنين كلمات والايى معمولًا از غير امام معصوم عادتا ناممكن است، هرچند در كتاب‌ مصادر نهج‌البلاغه‌ براى بسيارى از آنها منابعى غير از

[1]. كتاب تمام نهج‌البلاغه، بخش مقدمه، ص 21.