نظر دارند»؛

(فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ شَيْ‌ءٌ النَّاسُ أَشَدُّ عَلَيْهِ اجْتِمَاعاً، مَعَ تَفَرُّقِ أَهْوَائِهِمْ، وَتَشَتُّتِ آرَائِهِمْ مِنْ تَعْظِيمِ الْوَفَاءِ بِالْعُهُودِ)

. اشاره به اينكه همه مردم جهان در طول تاريخ وفاى به عهد و پيمان‌ها را كه در ميان كشورها و قبائل بسته مى‌شود لازم شمرده و مى‌شمرند و مخالفت با آن را ننگ مى‌دانند، هرچند نمونه‌هايى از پيمان‌شكنى در گذشته و حال داشته‌ايم؛ ولى پيمان‌شكنان هم اصرار داشته‌اند كار خود را به‌نوعى توجيه كنند كه رنگ پيمان‌شكنى به خود نگيرد تا مورد نكوهش همگان واقع نشوند.

آن‌گاه به سراغ دليل ديگرى رفته مى‌فرمايد: «حتى مشركان زمان جاهليت- علاوه بر مسلمين- آن را مراعات مى‌كردند، چرا كه عواقب دردناك پيمان‌شكنى را آزموده بودند»؛

(وَقَدْ لَزِمَ ذَلِكَ الْمُشْرِكُونَ فِيمَا بَيْنَهُمْ دُونَ الْمُسْلِمِينَ لِمَا اسْتَوْبَلُوا [1] مِنْ عَوَاقِبِ الْغَدْرِ)

. مى‌دانيم عرب در زمان جاهليت تقريبا از تمام ارزش‌هاى اخلاقى و انسانى دور افتاده بود؛ غارتگرى و كشتار را جزء افتخارات خود مى‌شمرد؛ ولى با اين حال اگر عهد و پيمانى از سوى قبيله‌اى با قبيله ديگرى بسته مى‌شد حتى الامكان آن را محترم مى‌شمرد و پيمان‌شكنى را گناه بزرگى مى‌دانست.

در اسلام نيز مسأله وفاى به عهد در برابر دوست و دشمن يكى از اصول مسلّم است.

در حديثى مى‌خوانيم شخصى از محضر امام سجاد عليه السلام سؤال كرد و گفت:

«أَخْبِرْنِي بِجَمِيعِ شَرَائِعِ الدِّينِ؛

تمام اصول اساسى دين را براى من بيان فرما».

امام عليه السلام فرمود:

«قَوْلُ الْحَقِّ وَالْحُكْمُ بِالْعَدْلِ وَالْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ؛

سخن حق و حكم به‌

[1]. «اسْتَوْبَلُوا» از ريشه «استيبال» به معناى آزمودن گرفته شده و ريشه اصلى آن «وَبْل» بر وزن «نقل» به معناى بارش شديد باران است و چون چنين بارشى مشكلاتى ايجاد مى‌كند اين واژه در مورد ضرر و زيان و امتحانات سخت به كار رفته است‌