قرآن‌ها بر سر نيزه‌ها بر صلح با معاويه اصرار داشتند در حالى كه اين صلح مايه بدبختى مسلمانان شد و اگر جنگ كمى ادامه مى‌داشت كار براى هميشه يكسره مى‌شد.

در عصر ما گاه دولت‌هاى استعمارى دم از صلح با ملت‌ها مى‌زنند؛ صلحى كه به گفته مرحوم مَغنيّه در شرح نهج‌البلاغه‌اش در سه چيز خلاصه مى‌شود: روى كار آمدن حكومتى مزدور؛ اقتصادى كه مصالح استعمارگران را تأمين كند و تشكيلات ادارى و نظامى كه تابع اراده آنها باشد. و اظهار مى‌دارند كه اگر اين سه تأمين بشود هر شرط ديگرى را خواهند پذيرفت در حالى كه نتيجه آن جز بدبختى و شكست همه جانبه نخواهد بود. [1]

بديهى است منظور از رضايت خداوند همان تأمين مصالح اسلام و مردم مسلمان است كه به‌وسيله انديشمندان و مشاوران آگاه حكومت تضمين مى‌شود.

فوايد سه گانه‌اى را كه امام در اينجا براى صلح بيان فرموده كاملًا جامع است، زيرا صلح نتيجه‌اى براى لشكر، ثمره‌اى براى زمامدار و فايده‌اى براى مردم دارد؛ لشكر آرامش پيدا مى‌كند و مى‌تواند خود را آماده‌تر از پيش براى دفع هرگونه حمله دشمن سازد و زمامدار كه به هنگام جنگ تمام فكرش متوجه برنامه‌هاى آن مى‌شود از اين افكار آزار دهنده راحت مى‌گردد و به تمشيت ساير امور مى‌پردازد و مردم هم احساس امنيّت مى‌كنند و به پيشبرد كارهاى اجتماعى و فرهنگى و اقتصادى مى‌پردازند.

اين تعبيرات نشان مى‌دهد كه جنگ بلايى بزرگ است و حتى الامكان بايد از آن پرهيز كرد مگر آنكه خطرى براى كشور اسلام احساس شود كه در آنجا بايد شجاعانه ايستاد.

[1]. فى ظلال نهج‌البلاغه، ج 4، ص 112