خويش برگزيده است» (و اتّخذهم له اشراكا). [1] سپس در همين مرحله، به توضيح جمله سربسته فوق پرداخته، مى‌فرمايد:

«او در درون سينه‌هاى آنها تخمگذارى كرد، سپس آن را مبدّل به جوجه نمود» (فباض و فرّخ فى صدورهم). [2] در اين تشبيه جالب امام (ع)، سينه‌هاى شيطان صفتان را آشيانه «ابليس» و محل تخمگذارى او معرفى مى‌كند و به دنبال آن مى‌افزايد: «اين جوجه‌هاى شيطانى از درون سينه‌هاى آنها خارج شده، در دامانشان حركت كرد و پرورش يافت» (و دبّ و درج في حجورهم).

بعضى از «شارحان نهج البلاغه» تصريح كرده‌اند كه (دبّ) از ماده «دبيب» به معنى حركت ضعيف (و درج) حركتى قويتر از آن است شبيه به حركتهاى مختصر كودكان در دامان مادر و آغوش پدر است.

تعبير به (درج) ممكن است اشاره به اين حقيقت نيز باشد كه پرورش افكار و خوهاى شيطانى، در انسان معمولا به صورت ناگهانى نيست، بلكه به طور تدريجى صورت مى‌گيرد. همان گونه كه در پنج مورد از آيات قرآن مجيد از آن تعبير به‌ «خُطُواتِ الشَّيْطانِ»، گامهاى شيطان» شده است و مؤمنان را از آن بر حذر داشته كه به خوبى نشان مى‌دهد شيطان گام به گام انسان را به پرتگاه كفر و ضلالت و فساد مى‌كشاند. [3] سپس به بيان مرحله سوّم اين نفوذ خطرناك پرداخته، مى‌فرمايد: «كارشان به‌

[1] «اشراك» هم جمع «شريك» است و هم جمع «شرك» (بر وزن نمك) به معنى دام و هر دو معنى در عبارت فوق محتمل است و شارحان «نهج البلاغه» هر كدام يكى از آنها را برگزيده‌اند و گاه هر دو را.

[2] اين جمله با «فاء تفريع» شروع شده كه نشان مى‌دهد شرح جمله سربسته پيش است.

[3] سوره بقره، آيات 168 و 208- سوره انعام، آيه 142- سوره نور، آيه 21.