سؤال: چرا خداوند درخواست شيطان را در باره ادامه حياتش پذيرفت، و چرا فورا نابودش نكرد؟! پاسخ اين است كه عالم دنيا ميدان آزمايش و امتحان است- آزمايشى كه وسيله پرورش و تكامل انسانهاست- و مى‌دانيم آزمايش جز در برابر دشمنان سرسخت و طوفانها و بحرانها امكان پذير نيست.

البته اگر شيطان هم نبود هواى نفس و وسوسه‌هاى نفسانى انسان را در بوته آزمايش قرار مى‌داد، اما با وجود شيطان اين تنور آزمايش داغتر شد، چرا كه شيطان عاملى است از برون و هواى نفس عاملى است از درون!

(آيه 84)- آخرين سخن در باره ابليس! چند آيه آخر سوره ص در حقيقت خلاصه‌اى است از تمام محتواى اين سوره و نتيجه‌اى است براى بحثهاى مختلفى كه در اين سوره آمده است.

نخست در پاسخ ابليس- كه تهديد كرد تمام انسانها را به جز «مخلصين» اغوا مى‌كند- خداوند «فرمود: به حق سوگند، و حق مى‌گويم» (قالَ فَالْحَقُّ وَ الْحَقَّ أَقُولُ).

(آيه 85)- «كه جهنم را از تو و هر كدام از آنان كه از تو پيروى كند، پر خواهم كرد» (لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكَ وَ مِمَّنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِينَ).

اين تأكيدات براى اين است كه كسى كمترين ترديد و شكى در اين باره به خود راه ندهد كه براى شيطان و پيروانش راه نجاتى نيست و ادامه خط آنها «دار و البوار» منتهى مى‌گردد.

(آيه 86)- سپس در پايان روى سخن را به پيامبر كرده و چهار مطلب مهم را در عباراتى كوتاه بيان مى‌كند، در مرحله اول مى‌فرمايد: «بگو: من از شما هيچ اجر و پاداشى نمى‌طلبم» (قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ).

و به اين ترتيب به بهانه‌هاى بهانه جويان پايان مى‌دهد، و روشن مى‌سازد كه من تنها طالب نجات و سعادت شما هستم، پاداش من تنها بر خداست، همان گونه كه در آيات ديگرى از قرآن مجيد از قبيل آيه 47 سوره سبأ به آن تصريح شده است‌