معرفى شده، و در برابر كل قرآن قرار گرفته است، آنجا كه مى‌فرمايد: «ما به تو سوره حمد كه هفت آيه است و دوبار نازل شده داديم همچنين قرآن بزرگ بخشيديم» [1].

محتواى سوره حمد:

از يك نظر اين سوره به دو بخش تقسيم مى‌شود، بخشى از حمد و ثناى خدا سخن مى‌گويد و بخشى از نيازهاى بنده.

در حديثى از پيامبر صلّى اللّه عليه و اله مى‌خوانيم: خداوند متعال چنين فرموده: «من سوره حمد را ميان خود و بنده‌ام تقسيم كردم نيمى از آن براى من و نيمى از آن براى بنده من است. و بنده من حق دارد هر چه را مى‌خواهد از من بخواهد [2].

در فضيلت اين سوره‌

از پيامبر صلّى اللّه عليه و اله نقل شده: «هر مسلمانى سوره حمد را بخواند پاداش او باندازه كسى است كه دو سوم قرآن را خوانده (و طبق نقل ديگرى پاداش كسى است كه تمام قرآن را خوانده باشد) و گوئى به هر فردى از مردان و زنان مؤمن هديه‌اى فرستاده است».

همچنين در حديثى از امام صادق عليه السّلام مى‌خوانيم: «شيطان چهار بار فرياد كشيد و ناله سر داد نخستين بار روزى بود كه از درگاه خداوند رانده شد، سپس هنگامى بود كه از بهشت به زمين تنزل يافت، سومين بار هنگام بعثت محمد صلّى اللّه عليه و اله بعد از فترت پيامبران بود و آخرين بار زمانى بود كه سوره «حمد» نازل شد»!

چرا نام اين سوره فاتحة الكتاب است؟

«فاتحة الكتاب» به معنى آغازگر كتاب (قرآن) است، و از روايات استفاده مى‌شود كه اين سوره در زمان خود پيامبر صلّى اللّه عليه و اله نيز به همين نام شناخته مى‌شده است.

از اينجا دريچه‌اى به سوى مسأله مهمّى از مسائل اسلامى گشوده مى‌شود و آن اينكه بر خلاف آنچه در ميان گروهى مشهور است كه قرآن در عصر پيامبر صلّى اللّه عليه و اله به صورت پراكنده بود، بعد در زمان ابو بكر يا عمر يا عثمان جمع آورى شد، قرآن در زمان خود پيامبر صلّى اللّه عليه و اله به همين صورت امروز جمع آورى شده بود

[1] رجوع كنيد به «تفسير نمونه» جلد يازدهم، ذيل آيه 87 سوره «حجر».

[2] نقل از «تفسير الميزان» جلد اول صفحه 37، البته به خاطر طولانى بودن حديث قسمتى از آن ذكر شد.