جواب: استفاده از ميوه‌هايى كه در عرف و عادت محل براى همه مباح شده، مانند توت در بسيارى از مناطق، اشكالى ندارد، ولى غير آن متعلّق به صاحبان آن است، و اگر ملك بيت المال باشد متعلّق به دولت است.

ط) حقّ ارتفاق‌

سؤال 1575- زيد با رضايت و بطور مجّانى و «بصورت مطلق» در ملك خود به عمرو حقّ ارتفاقى داده، و بعد از مدّتى پشيمان مى‌شود. آيا حقّ ارتفاقى عمرو ساقط مى‌گردد؟

جواب: حقّ ارتفاقى نوعى اباحه منفعت و قابل بازگشت است؛ مگر اين كه ضرر و زيانى براى صاحب حق گردد، كه بايد جبران شود.

12- حكومت اسلامى‌

سؤال 1576- با توجّه به روايات معتبر كه مى‌فرمايد: «بر امام است كه دين بدهكارانى كه قادر به اداى آن نيستند، را بپردازد.» لطفاً بفرماييد:

الف) آيا حكومت اسلامى وظيفه دارد ديون بدهكاران معسر را بپردازد؟

ب) در فرض تكليف حكومت اسلامى، منبع پرداخت اين ديون صرفاً صدقات و زكات است، يا در فرض كمبود صدقات، بايد از بيت المال پرداخت شود؟

ج) آيا بايد احراز شود كه دين به واسطه انفاق بر عائله و در راه طاعت خدا بوده، نه بر اثر اسراف و صرف در معصيت؟ يا همين كه معلوم نشود در چه راهى صرف نموده، و بتوان حمل بر صحّت كرد كفايت مى‌كند؟

جواب الف تا ج: در صورتى كه حكومت اسلامى توانايى داشته باشد بايد از محلّ زكات (اگر در اختيار دارد) ديون مديونين را بپردازد، و كافى است كه آنها ظاهر الصّلاح باشند.

سؤال 1577- در نظام اسلامى، مسائلى چون رأى دادن، شركت در راه‌پيماييها، و امثال آن، از نظر فقهى چه حكمى دارد؟