فصل چهل و يكم: احياى موات‌

سؤال 1308- در بعضى از مناطق كوهستانى از قديم الايّام سيره چنين بوده كه در فصل بهار حيوانات در چراگاه كلّا آزاد بوده‌اند؛ امّا ذخيره علف براى فصل زمستان محدود است؛ يعنى هر منطقه علفهاى محدوده خويش را جمع‌آورى مى‌كند. بعضى اوقات اهالى يك منطقه به حدود خود قناعت نكرده به علفهاى منطقه ديگر طمع مى‌كنند. آيا اهالى آن منطقه شرعاً مى‌توانند از علفزارهايشان جلوگيرى كنند؟

جواب: علفزارهايى كه در حريم هر آبادى واقع شده تعلّق به همان آبادى دارد و مى‌توانند از غير اهل آبادى جلوگيرى كنند و همچنين اگر علفزارها را تقسيم كرده و علامتگذارى كرده باشند، هر قسمت متعلّق به صاحب آن است؛ ولى با رضايت صاحب حق، تصرّف در آن مانعى ندارد.

سؤال 1309- در حدود 60 سال قبل، زمينى مزروعى با حدود چهارگانه و سند دولتى به نام چند نفر به ثبت رسيده است، بعد از 40 سال فرزندان يكى از شركا چشمه و زمينهاى موات واقع در خارج از محدوده موصوفه را احيا نموده‌اند. 18 سال پس از احياى زمينهاى موات، فرزندان بقيّه شركا ادّعا مى‌كنند كه چون چشمه و زمين در منطقه‌اى واقع شده كه تحت نام زمين مشترك است، يعنى جزء منطقه حساب مى‌شود- و لو اين كه خارج از محدوده زمين مشترك مزروعى است- آنها هم در آن زمين و چشمه احياى شده حقّ دارند، حكم چيست؟

جواب: در صورتى كه دليل قاطعى بر اين امر نداشته باشند، كه آن منطقه جزء