سؤال 623- آيا نماز پشت مقام ابراهيم (عليه السلام) حكم تكليفى است يا وضعى؟ و به تعبير ديگر اگر كسى نمازش را نزديك ديوار زمزم بخواند، آيا نمازش باطل است، يا اين كه فقط معصيت كرده؛ ولى نمازش صحيح است؟

جواب: خواندن نماز طواف واجب پشت مقام ابراهيم جزء شرايط است؛ ولى اگر بر اثر ازدحام نتواند نماز را پشت مقام بخواند، تا جايى كه مزاحمتى براى طواف‌كنندگان نداشته باشد عقب‌تر مى‌رود.

سؤال 624- در صورتى كه فردى به خاطر ازدحام نتواند نماز طواف را پشت مقام بخواند، آيا بايد صبر كند؟ يا مى‌تواند فوراً نمازش را در جايى كه مقدور است بخواند و بعد در صورت امكان، و لو روزهاى بعد، نزديكتر اعاده نمايد؟

جواب: مى‌تواند در جايى كه مقدور است بخواند و صبر كردن براى نزديكتر خواندن لازم نيست.

سؤال 625- اخيراً در يكى از روزنامه‌هاى عربستان، مقاله‌اى تحت عنوان «آيا جابه‌جايى مقام ابراهيم (عليه السلام) مناسب است؟» به چاپ رسيده و مطالبى در مورد لزوم جابه‌جايى مقام ابراهيم به منظور رفع مانع براى طواف كنندگان، مطرح شده است. از آنجا كه معمولًا دولت عربستان براى اقدامات خود قبلًا از طُرُق مختلف زمينه‌سازى مى‌كند، لذا خواهشمند است بفرماييد:

الف) چنين اقدامى از نظر شرعى چه حكمى دارد؟

جواب: جابه‌جايى مقام ابراهيم (عليه السلام) جايز نيست، و ممانعتى براى طواف‌كنندگان نيز ندارد؛ زيرا جايز است طواف در دو طرف مقام ابراهيم انجام شود؛ امّا از آنجا كه مقام ابراهيم معيارى براى محلّ نماز طواف واجب است و اين تغيير سبب مى‌شود كه معيار مزبور به هم بخورد. تغيير آن شرعاً مجاز نيست.

ب) در صورت عملى شدن اين طرح، تكليف زائران و حجّاج بيت اللّه الحرام در رابطه با طواف و نماز پشت مقام چيست؟