عَدُوِكَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُكْراً لِلْقُدْرَةَ عَلَيْهِ‌؛ هنگامى كه بر دشمن خود پيروز شدى، عفو را شكرانه اين پيروزى قرار ده». [1]

همين معنى به صورت‌هاى ديگرى وارد شده از جمله مى‌فرمايد: «الْعَفْوُ زَكاةُ الظَفَرِ؛ عفو زكات پيروزى است». [2]

9- در حديثى از امام ابوالحسن (حضرت رضا يا حضرت هادى عليهماالسلام) مى‌خوانيم كه فرمود: «مَا الْتَقَتَ فِئَتانِ قَطُّ الَّا نَصَرَ اللَّهُ اعْظَمَهُما عَفْواً؛ دو گروه در ميدان نبرد در برابر هم قرار نگرفتند مگر اين كه خداوند گروهى را كه عفو بيشترى دارند پيروز كرد». [3]

10- اين بحث را با حديث ديگرى از اميرمؤمنان على عليه السلام پايان مى‌دهيم فرمود:

«دَعِ الْانْتِقامَ فَانَّهُ مِنْ اسْوَءِ افْعالِ الْمُقْتَدِرِ؛ انتقام جويى را رها كن كه از بدترين كارهاى افراد قدرتمند است». [4]

از مجموع اين احاديث اهميت فوق العاده عفو و گذشت و زشتى كينه توزى و انتقام روشن مى‌شود و بايد توجه داشت كه احاديث بسيار فزونتر است از آنچه در اينجا نوشتيم.

اقسام عفو

فضيلت عفو و گذشت و ترك انتقام جوئى به عنوان يك اصل از نظر شرع و عقل و كتاب و سنت جاى ترديد نيست اما اين بدان معنا نيست كه استثنائى نداشته باشد، بلكه مواردى پيش مى‌آيد كه عفو و گذشت سبب جرأت جانيان و جسارت خاطيان مى‌شود به يقيين هيچكس عفو و گذشت را در اين گونه موارد عفو و گذشت نمى‌شمرد بلكه براى حفظ نظم جامعه و نهى از منكر و پيش‌گيرى از تكرار جرم بايد از عفو صرف نظر كرد و به مجازات عادلانه پرداخت.

دستور قرآن مجيد در مورد مقابله به مثل در آيه 194 سوره بقره ممكن است‌

[1]. نهج البلاغه، كلمات قصار، حديث 11.

[2]. همان مدرك، حديث 211.

[3]. بحارالانوار، جلد 68، صفحه 424، حديث 65.

[4]. شرح غررالحكم، جلد 4، صفحه 20، (حديث 5139)