لِلَّهِ حِينَ عُصِىَ فى ارْضِهِ وَ ذُهِبَ بِحَقِّهِ؛ اين نامه‌اى از بنده خدا على اميرمؤمنان به جمعيتى كه به خاطر خدا غضب كردند، در آن هنگام كه در زمين او عصيان شد و حق او را بردند». (اشاره به قيام مردم در برابر غارت غارتگرى اطرافيان عثمان نسبت به بيت المال است). [1]

7- در بعضى از احاديث آمده است: خداوند متعال به شعياء وحى فرستاد كه من صد هزار نفر از قوم تو را هلاك خواهم كرد، چهل هزار نفر از بدان و شصت هزار نفر از خوبان، شعياء عرض كرد: گنهكاران و بدان مستحق عذابند، نيكان چرا؟ خطاب آمد: «داهَنُوا اهْلَ الْمَعاصِى فَلَمْ يَغْضِبُوا لِغَضَبى؛ آنها با معصيت كاران تساهل و تسامح كردند، و به خاطر غضب من خشم نگرفتند». [2]

اينها و مانند اينها كه در روايات اسلامى كم نيست همگى اشاره به خشم‌هاى مقدسى دارد كه براى خدا و دفاع از حق در برابر ظالمان و گنهكاران انجام مى‌گيرد.

تفاوت خشم‌هاى مقدس و مزموم در اين است كه اولًا خشم مقدس تحت كنترل عقل و شرع قرار دارد و به منظور بسيج تمام نيروها در برابر كار خلافى است كه در حال انجام است تا جلو آن گرفته شود. ولى خشم‌هاى شيطانى نه تنها تحت كنترل عقل نيست بلكه هوا و هوس‌هاى لجام گسيخته بر آن حاكم است.

ثانياً خشم مقدس هدف مقدسى را دنبال مى‌كند و همواره توأم با برنامه ريزى است در حالى كه خشم‌هاى شيطانى نه هدف مقدسى دارد و نه برنامه‌اى.

ثالثاً خشم‌هاى مقدس هميشه حدود معينى دارد، و از حد تجاوز نمى‌كند در حالى كه خشم شيطانى هيچ حد و مرزى را به رسميت نمى‌شناسد، و با يك مثال ساده مى‌توان تمام تفاوت‌هايى را كه در بالا آمد مشخص كرد، خشم‌هاى مقدس مانند سيلاب هايى است كه از كوه‌ها به راه مى‌افتد و پشت سد قرار مى‌گيرد و به صورت حساب شده در كانال‌ها به جريان مى‌افتد و سبب انواع آبادى‌ها و بركت‌ها است. در حالى كه خشم شيطانى همانند سيلاب هايى است كه از كوه سرازير مى‌شود و هيچ مانعى بر سر راه آن نيست و هر چيزى را بر سر راه خود بيابد درهم مى‌كوبد و ويران مى‌سازد.

[1]. نهج البلاغه، نامه 38.

[2]. بحارالانوار، جلد 14، صفحه 161.