كه او شنونده و دانا است‌ (وَ امَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ انَّهُ سَميعٌ عَليمٌ) مى‌تواند اشاره ديگرى به اين معنى باشد كه آتش خشم و غضب يك انگيزه شيطانى است كه هر كس در برابر آن بايد به خدا پناه برد.

شاهد اين سخن روايتى است كه در تفسير روح البيان در ذيل اين آيه آمده است هنگامى كه آيه اول نازل شد ودستور بردبارى در برابر جاهلان داد پيغمبراكرم صلى الله عليه و آله عرضه داشت‌ «كَيْفَ يا رَبِّ وَ الْغَضبُ؛ چگونه مى‌توانم تحمل كنم» در حالى كه خشم و غضب حاصل مى‌شود؟» آيه بعد نازل شد و حضرت دستور داد كه در برابر تحريكات شيطانى به خدا پناه ببر. [1]

در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم كه جامع‌ترين آيات قرآن درباره مكارم اخلاق، همين آيه است. [2]

راستى هم چنين است زيرا در برابر خطاها، عفو و پذيرش عذر را در پيش‌گرفتن، و همه مردم را دعوت به نيكى نمودن، و با جاهلان و نابخردان درگير نشدن، سه برنامه مهم در رابطه با زندگى اجتماعى و فعاليت‌هاى جمعى است كه اگر هر سه با شرايط خاصش پياده شود، اكثر مشكلات اجتماعى حل خواهد شد.

از مجموع آيات فوق اهميت فضيلت اخلاقى حلم و بردبارى و خطرات رذيله خشم و غضب به خوبى آشكار مى‌شود.

خشم و غضب در روايات اسلامى‌

در روايات اسلامى تعبيرات عجيب و تكان دهنده‌اى درباره خشم و غضب وارد شده است، كه از خطرات اين رذيله اخلاقى به خوبى پرده بر مى‌دارد، دوازده حديث كه ذيلًا از نظر شما عزيزان مى‌گذرد، گلچينى از آنها است.

[1]. تفسير روح البيان، جلد 3، صفحه 298، ذيل آيه.

[2]. مجمع البيان، ذيل آيه.