طرق درمان بدگمانى‌

در اينجا نخست بايد به سراغ اصول حاكم بر درمان بيمارى‌هاى اخلاقى و رذائل برويم كه همان انديشيدن در آثار نكبت بار آن است، زيرا هنگامى كه انسان به پيامدهاى سوءظن بينديشد، كه چگونه سرمايه اعتماد اجتماعى را از بين مى‌برد و آرامش جامعه را بر هم مى‌زند، و سبب مى‌شود كه انسان دوستان خود را از دست دهد و او را از واقعيت‌هاى اجتماع غافل مى‌سازد و انسان را به ظلم و ستم در حق ديگران وادار مى‌كند- آنگونه كه شرح آنها گذشت- خواه ناخواه از اين خوى زشت و رذيله اخلاقى فاصله مى‌گيرد، همان گونه كه آگاهى انسان بر مسموم بودن يك غذا، سبب فاصله گرفتن از آن مى‌شود، اين از يك سوء، از سوى ديگر هرگاه انسان ريشه‌هاى اين گناه را قطع كند يعنى از همنشينى با بدان كه سبب سوء ظن به نيكان است بپرهيزد و تا مى‌تواند از زندگى در محيطهاى فاسد دور شود، حسد و كينه توزى و تكبر و غرور را كه از عوامل اصلى سوءظن هستند از خود دور سازد همچنين ساير انگيزه‌ها و ريشه‌ها را قطع كند به يقين اين رذيله اخلاقى از وجود او برچيده خواهد شد.

اضافه بر اين‌ها امور زير مى‌تواند به نجات از شرّ اين خوى زشت كمك كند:

الف) جستجوى توجيه صحيح براى اعمال مبهمى كه ممكن است سبب سوءظن گردد. همان گونه كه در روايات سابق خوانديم كه امام على عليه السلام مى‌فرمايد: «لاتَظُنَّنَ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ احَدٍ سُوءً وَ انْتَ تَجِدُ لَها فِى الْخَيْرِ مُحْتَمِلًا؛ هرگز به سخنى كه از كسى صادر مى‌شود گمان بد مبر در حالى كه مى‌توانى توجيه صحيحى براى آن بيابى». [1]

روشن است بسيارى از كسانى كه در زندگى شخصى مورد سوءظن و بدگمانى واقع مى‌شوند اعمالشان قابل توجيه و حمل بر صحت است.

ب) هميشه تجسّس در كار ديگران در عين آن كه از سوءظن سرچشمه مى‌گيرد سبب تشديد سوءظن مى‌شود، اگر انسان از تجسّس در زندگى خصوصى افراد

[1]. نهج البلاغه، كلمات قصار، حديث 360.