كرده، و چه بد سرانجامى است.

4- (به خاطر بياوريد) زمانى را كه آنها از طرف بالا و پائين (شهر) بر شما وارد شدند (و مدينه را محاصره كردند) و زمانى كه چشمها از شدت وحشت خيره شده و جانها به لب رسيده بود، و گمانهاى گوناگون بدى به خدا مى‌برديد! آنجا بود كه مؤمنان آزمايش شدند و تكان سختى خوردند!

5- سپس بدنبال اين غم و اندوه، آرامشى بر شما فرستاد اين آرامش بصورت خواب سبكى بود كه (در شب بعد از حادثه احد) گروهى از شما را فرا گرفت، اما گروه ديگرى در فكر جان خويش بودند، (و خواب به چشمانشان نرفت) آنها گمانهاى نادرستى همچون گمانهاى دوران جاهليت- درباره خدا داشتند، و مى‌گفتند «آيا چيزى از پيروزى نصيب ما مى‌شود؟ بگو همه كارها (و پيروزيها) به دست خداست!» آنها در دل خود چيزى را پنهان مى‌دارند كه براى تو آشكار نمى‌سازند، مى‌گويند «اگر ما سهمى از پيروزى داشتيم در اين جا كشته نمى‌شديم!» بگو اگر هم در خانه‌هاى خود بوديد آنهايى كه كشته شدن بر آنها مقرر شده بود قطعاً به سوى آرامگاههاى خود بيرون مى‌آمدند (و آنها را به قتل مى‌رساندند) ....

6- چرا هنگامى كه اين (تهمت) را شنيدند، مردان و زنان با ايمان نسبت به خود (و كسى كه همچون خود آنها بود) گمان خير نبردند و نگفتند اين دروغى بزرگ و آشكار است.

تفسير و جمع بندى‌

در نخستين آيه با صراحت از سوء ظن نهى شده و تلويحاً مقدمه‌اى براى تجسّس و غيبت شمرده شده است مى‌فرمايد: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد از بسيارى از گمانها بپرهيزيد كه بعضى از گمانها گناه است و هرگز در كار (خصوصى ديگران) تجسّس نكنيد و هيچ كس از شما ديگرى را غيبت نكند» (يا ايُّهَا الَّذِينَ آمَنَوا اجْتَنِبُوا كَثِيْراً مِنَ الظَّنِ انَّ بَعْضَ الظَّنِّ اثمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً).

چرا تعبير به كثيراً من الظن (بسيارى از گمانها) شده است به خاطر اين است كه بيشترين گمان‌هاى مردم در حق يكديگر گمان‌هاى بد است لذا تعبير كثيراً اشاره به آن مى‌باشد.