12

سوء ظن و حسن ظن‌

اشاره‌

بدگمانى هنگامى كه به صورت يك حالت درونى درآيد از مهمترين رذايل اخلاقى است كه موجب از هم پاشيدگى خانواده‌ها، و گروهها و جوامع انسانى است.

نخستين ثمره شوم بدگمانى عدم اعتماد است و هنگامى كه اعتماد از ميان برود، همكارى غير ممكن مى‌شود، و با از ميان رفتن همكارى جوامع انسانى به جهنم سوزانى تبديل مى‌شود كه همه از يكديگر مى‌ترسند و در فكر خنثى كردن فعاليت‌هاى يكديگرند.

به همين دليل اسلام كه براى اعتماد متقابل افراد و امت‌ها اهميت فوق العاده‌اى قائل است از مسأله بدگمانى به شدت نهى كرده است و آنچه را اسباب بدگمانى مى‌شود ممنوع شمرده و به عكس از آنجا كه حسن ظن سبب جوشش محبت و اعتماد و همكارى و پيشرفت وتعالى است آن را از صفات و اعمال برجسته شمرده و با تعبيرات بسيار محكم به سوى آن دعوت نموده است.

بى‌شك حسن ظن ممكن است در بعضى از موارد ضايعاتى داشته باشد ولى هرگز ضايعات آن با آثار و پيامدهاى شوم سوء ظن قابل مقايسه نيست.

البته سوء ظن شاخه هايى دارد كه يكى از بدترين شاخه‌هاى آن سوء ظن باللّه است كه در بحث‌هاى آينده خواهد آمد. با اين اشاره به قرآن باز مى‌گرديم و آياتى را كه در زمينه سوء ظن و حسن ظن رسيده است مورد توجه قرار مى‌دهيم: