نام کتاب : اخلاق در قرآن نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 3 صفحه : 278
تعريف جدال و مراء
فرق ميان جدال و مراء و مخاصمه
واژه جدل و جدال به طورى كه راغب در مفردات مىگويد از «جَدَلْتُ الْحَبْلَ» (طناب را محكم تابيدم) گرفته شده، گويى كسى كه سخنان ستيزه جويانه مىگويد
مىخواهد طرف مقابل را با زور از افكار و عقائدش دور سازد.
بعضى نيز گفتهاند جدال در اصل به معنى كشتى گرفتن و تلاش بر زمين زدن ديگرى
است، و از آنجا كه مشاجرات لفظى شباهت به آن دارد، اين واژه در آن مورد نيز به كار
رفته است.
البته جدال بر دو گونه است، جدال به حق و جدال به باطل كه اولى ممدوح و دومى
مذموم است، از اين رو در قرآن مجيد در يكجا مىفرمايد: «وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِى هِىَ احْسَنُ؛ به آنها به طريقى كه نيكوتر است استدلال و مناظره كن».[1]
در اينجا پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مأمور به جدال به حق شده، و آن را
در كنار حكمت و موعظه حسنه قرار داده است.
اما جدال به باطل همان است كه در آيات بالا آمد كه افراد لجوج و متعصب گرفتار
آن مىشوند، و روشنترينِ دلايل حق را با ستيزه جويى انكار مىكنند و اما «مِراء»
(بروزن حجاب) به معنى گفتگو كردن در چيزى است كه در آن مريه (شك و ترديد) وجود
دارد. راغب در كتاب مفردات مىگويد: در اصل از «مَرَيْتُ النَّاقَةَ» يعنى پستان شتر را براى دوشيدن به دست گرفتم، گرفته شده است، سپس به گفتگو
پيرامون چيزى كه مورد شك و ترديد است اطلاق شده (شايد به تناسب كه انسان ترديد
دارد آيا در پستان شتر چيزى براى دوشيدن وجود دارد يا نه) بعضى تعبير دقيقترى
درباره ريشه اصلى اين لغت دارند، مىگويند:
«مَرَيْتُ النَّاقَةَ» در جايى گفته مىشود كه شير
موجود در پستان شتر دوشيده شده سپس به اميد اين كه بقايايى كه در پستان باقى مانده
است خارج شود، آن را بدوشند، كه اين عمل با شك و ترديد انجام مىشود، همان گونه كه
بحثهاى توأم با مراء چنين است.