3- بسيار مى‌شود كه حسد و بخل و تكبر و خودبرتربينى و عداوت نسبت به افراد سرچشمه دروغ گفتن و تهمت زدن نسبت به آنها مى‌شود، و يا دروغ گفتن درباره خويش به خاطر كبر و غرور، و تا اين سرچشمه‌ها گرفته نشود، دروغ هم ادامه خواهد يافت.

منافقان نيز براى پوشاندن چهره واقعى خود به دروغ متوسل مى‌شوند همان‌گونه كه قبلًا به آن اشاره شد.

4- بيمارى‌هاى اخلاقى جامعه و انحراف از مسير حق و آلودگى به انواع گناهان سبب تشويق عده‌اى به دروغ مى‌شود، تا آنجا كه مى‌گويند اگر به دروغ متوسل نشويم زندگى كردن در اين اجتماع براى ما مشكل است، و يا كسب و تجارت ما مى‌خوابد.

5- علاقه شديد به دنيا و حفظ مقامات آن نيز يكى ديگر از عوامل مهم شيوع دروغ- حتى دروغ بر خدا و پيامبر- مى‌گردد.

در خطبه 147 نهج البلاغه مى‌خوانيم كه على عليه السلام فرمود: «وَ انَّهُ سَيَأتى‌ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِى زَمانٌ لَيْسَ فِيهِ شَى‌ءٌ اخْفى مِنَ الْحَقِّ وَ لا اظْهَرَ مِنَ الْباطِلِ وَ لا اكْثَرَ مِنَ الْكِذْبِ عَلَى‌اللَّهِ وَ رَسُولِهِ؛ بعد از من زمانى براى شما فرا مى‌رسد كه چيزى پنهان‌تر از حق و آشكارتر از باطل و فراوان‌تر از دروغ به خدا و پيامبرش نيست».

طرق درمان دروغ‌

براى ريشه كن كردن اين صفت رذيله (دروغ گويى) از همان طرقى بايد وارد شد كه در طريق درمان ساير رذايل اخلاقى وارد مى‌شويم؛ يعنى نخست به سراغ ريشه‌ها برويم، چرا كه تا ريشه‌ها قطع نشود، اين نهال شوم همچنان پابرجاست. اگر انگيزه دروغ گويى ضعف ايمان نسبت به توحيد افعالى است، بايد پايه‌هاى ايمان را تقويت كرد، خدا را قادر بر همه چيز دانست، رزق و روزى و موفقيت و عزّت و آبرو را به دست او بدانيم، تا ضعف‌هايى كه سبب توسل به دروغ مى‌شود برطرف گردد.