در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم: «اعْتِيادُ الْكِذْبِ يُورِثُ الْفَقْرُ؛ عادت‌كردن به دروغ گويى سبب فقر و تنگدستى است». [1]

و در حديث ديگرى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم: «الْكِذْبُ يُنَقِّصُ الرِّزْقَ؛ دروغ از روزى انسان مى‌كاهد». [2]

اين كاهش رزق ممكن است از آثار زيانبار معنوى دروغ باشد، و يا از آثار ظاهرى و اجتماعى، چرا كه دروغگو اعتماد مردم را از دست مى‌دهد و بااز دست دادن اعتماد عمومى فعاليت اقتصادى او محدود مى‌شود، و همين امر سبب نقصان رزق و روزى او مى‌شود.

انگيزه‌هاى دروغ‌

دروغ مانند ساير صفات رذيله سرچشمه‌هاى مختلفى دارد كه مهمترين آنها به شرح زير است:

1- ضعف ايمان و اعتقاد. چرا كه اگر دروغگو به علم و قدرت خداوند و وعده‌هاى او اعتماد كافى داشته باشد هرگز براى رسيدن به اموال دنيا يا تحصيل جاه و مقام، دروغ نمى‌گويد و موفقيت خود را در دروغ‌گويى نمى‌بيند. از فقر نمى‌ترسد، از پراكنده شدن مردم و بر باد رفتن نفوذ اجتماعى خود هراس ندارد و مقام و قدرت را از سوى خدا مى‌داند و براى حفظ آن به دروغ متوسل نمى‌شود. لذا در روايتى از امام باقر عليه السلام مى‌خوانيم: «جانِبُوا الْكِذْبَ فَانَّ الْكِذْبَ مُجانِبُ الْايْمانِ؛ از دروغ كناره‌گيرى كنيد، چرا كه دروغ از ايمان جدا است». [3]

2- ديگر از سرچشمه‌هاى دروغ ضعف شخصيت و عقده حقارت است، افرادى كه گرفتار اين ضعف‌ها هستند، براى پوشاندن ضعف خود متوسل به دروغ مى‌شوند. در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم: «لايَكْذِبُ الْكاذِبُ الّا مِنْ مَهانَةِ نَفْسِهِ عَلَيْهِ؛ كسى دروغ نمى‌گويد مگر به خاطر بى‌ارزش بودن خودش در نظر خويش». [4]

[1]. بحارالانوار، جلد 69، صفحه 261.

[2]. ميزان الحكمه، حديث 17463.

[3]. بحارالانوار، جلد 66، صفحه 386.

[4]. كنزالعمّال، حديث 8231 (جلد 3، صفحه 625).