20

صبر و شكيبايى‌

اشاره‌

زندگى انسان در دنيا، آميخته با مشكلات عجيبى است كه اگر در مقابل آن بايستد و شكيبايى و مقاومت به خرج دهد، به يقين پيروز خواهد شد و اگر ناشكيبايى كند و در برابر حوادث زانو زند، هيچ گاه به مقصد نخواهد رسيد.

منظور از «صبر» همان استقامت در برابر مشكلات و حوادث گوناگون است كه نقطه مقابل آن‌ «جزع»، بى‌تابى، از دست دادن مقاومت و تسليم شدن در برابر مشكلات است.

علاوه بر زندگى مادى، در زندگى معنوى نيز اين مسئله وجود دارد. اگر انسان در برابر نفس سركش و هوا و هوس‌ها و زرق و برق دنيا و جاذبه‌هاى گناه ايستادگى نكند و در طريق «معرفةاللّه» و اطاعت فرمان او با مشكلات نجنگد، هرگز به جايى نمى‌رسد.

از اين رو، علماى علم اخلاق، صبر را به سه دسته تقسيم مى‌كنند:

1- صبر بر اطاعت؛ يعنى شكيبايى در برابر مشكلاتى كه در راه اطاعت وجود دارد.

2- صبر بر معصيت؛ يعنى ايستادگى در برابر انگيزه‌هاى نيرومند و محرك گناه.

3- صبر بر مصيبت؛ يعنى پايدارى در برابر حوادث تلخ و ناگوار و عدم برخورد انفعالى و ترك جزع و فزع.

«صبر» از مهمترين اركان ايمان است، امير مؤمنان على عليه السلام موقعيت صبر را در برابر ايمان، همانند موقعيت سر نسبت به بدن مى‌دانند در قرآن مجيد نيز كمتر موضوعى را