1- اخلاق در مكتب خداپرستان‌

از اين ديدگاه، آفريننده همه آثار خداست. ما از سوى او هستيم و به سوى او باز مى‌گرديم و هدف آفرينش تكامل انسان در جنبه‌هاى معنوى است و پيشرفتهاى مادّى تا آنجا كه راه را براى وصول به تكامل معنوى هموار مى‌سازد نيز هدف معنوى محسوب مى‌شود.

تكامل معنوى را مى‌شود بدينسان معنى كرد: «قرب به خداوند و پيمودن راهى كه انسان را به صفات كمال او نزديك مى‌سازد».

بنابراين معيار، اخلاق از اين ديدگاه تمام صفات افعالى است كه انسان را براى پيمودن اين راه آماده مى‌سازد و نظام ارزش‌گذارى در اين مكتب نيز بر محور ارزشهاى والاى انسانى و كمال معنوى و قرب به خداست.

2- اخلاق مادّيگرى‌

مى‌دانيم مادّيها شعبى دارند كه يك شعبه معروف آن مادّيگرى كمونيستى است. از ديدگاه اين مكتب كه همه چيز را از دريچه مادّه مى‌نگرد و به خدا و مسائل معنوى، ايمان ندارد، و اصالت را براى اقتصاد قائل است و براى تاريخ نيز ماهيّت مادّى و اقتصادى قائل مى‌باشد، هر چيز كه جامعه را به سوى اقتصاد كمونيستى سوق دهد اخلاق است، و يا به تعبير خودشان‌ «آنچه انقلاب كمونيسم را تسريع كند، اخلاق محسوب مى‌شود.» مثلًا اين كه راست گفتن يا دروغ گفتن كدام اخلاقى و يا غير اخلاقى است با توجّه به تأثير آنها در انقلاب ارزيابى مى‌شود، اگر دروغ به انقلاب سرعت ببخشد، يك امر اخلاقى است و اگر راست تأثير منفى بگذارد يك امر غير اخلاقى محسوب مى‌شود!

شاخه‌هاى ديگر مادّيگرى نيز هر كدام طبق مسلك خود اخلاق را تفسير مى‌كنند؛ آنها كه اصل را بر لذّت و كام گرفتن از لذائذ مادّى نهاده‌اند چيزى به نام اخلاق قبول ندارند و يا به تعبير ديگر، اخلاق را در صفات و افعالى مى‌دانند كه راه را براى وصول به لذّت هموار سازد.

و آنها كه اصل را بر منافع شخصى و فردى نهاده‌اند و حتَّى جامعه بشرى را تا آن‌