2- خود شناسى در روايات اسلامى‌

در احاديث اسلامى كه از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام نقل شده اثرات بسيار پر ارزشى براى خودشناسى آمده است، كه ما را از هرگونه توضيح بى‌نياز مى‌سازد؛ از جمله:

1- در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم:

«نالَ الْفَوْزَ الْاكْبَرِ مَنْ ظَفَرَ بِمَعْرِفَةِ النَّفْسِ؛

كسى كه خود را بشناسد، به سعادت و رستگارى بزرگ نايل شده است!» [1]

2- و در نقطه مقابل آن چنين مى‌فرمايد:

«مَنْ لَمْ يَعْرِفْ نَفْسَهُ بَعُدَ عَنْ سَبيلِ النَّجاةِ وَخَبِطَ فِى الضَّلالِ وَ الْجَهالاتِ؛

كسى كه خود را نشناسد، از طريق نجات دور مى‌شود و در گمراهى و جهل گرفتار مى‌آيد!» [2]

3- در تعبير ديگرى از همان امام همام آمده است:

«الْعارِفُ مَنْ عَرِفَ نَفْسَهُ فَاعْتَقَها وَ نَزَّهَها عَنْ كُلِّ ما يُبَعِّدُها؛

عارف حقيقى كسى است كه خود را بشناسد، و (از قيد و بند اسارت) آزاد سازد، و آن را از هر چيز كه او را از سعادت دور مى‌سازد پاك و پاكيزه كند!» [3]

از اين تعبير بخوبى استفاده مى‌شود كه معرفت نفس (خودشناسى) سبب آزادى از قيد و بند اسارتها و پاكسازى از رذائل اخلاقى است.

4- باز حديث ديگرى از همان پيشواى بزرگ عليه السلام مى‌خوانيم:

«اكْثَرُ النَّاسِ مَعْرِفَةً لِنَفْسِهِ اخْوَفُهُمْ لِرَبِّهِ؛

كسى كه بيش از همه خود را بشناسد، بيش از همه، خوف پروردگار خواهد داشت!» [4]

از اين حديث نيز رابطه نزديكى ميان احساس مسؤوليّت و خوف پروردگار كه سرچشمه تهذيب نفس است با خودشناسى استفاده مى‌شود.

5- در حديث ديگرى از همان حضرت آمده است:

«مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ جاهَدَها؛ وَ مَنْ جَهِلَ نَفْسَهُ اهْمَلَها؛

كسى كه خود را بشناسد، به جهاد با نفس بر مى‌خيزد و كسى كه خود را

[1]. غرر الحكم، حديث 9965

[2]. غرر الحكم، حديث 9034

[3]. غرر الحكم، طبق الميزان، جلد 6، صفحه 173

[4]. غرر الحكم، حديث 3126