شخصى كه زياد سخن مى‌گويد؛ اشتباهات فراوانى دارد كه هم از ابهّت او مى‌كاهد، و هم او را وادار به عذر خواهى مكرّر مى‌كند.

9- همين معنى به شكل گوياترى در حديث ديگرى از همان حضرت آمده است، فرمود:

«انْ كانَ فِى الْكَلامِ بَلاغَةٌ فَفِى الصَّمْتِ السَّلامَةُ مِنَ الْعِثارِ؛

اگر در سخن گفتن، بلاغت بوده باشد، در سكوت سلامت از لغزشهاست!» [1]

از اين حديث استفاده مى‌شود كه سكوت حتّى بر سخنان بليغ گاهى برترى دارد!

10- اين بحث را با حديث ديگرى از امام حسن عليه السلام پايان مى‌دهيم هرچند در اين زمينه احاديث فراوان ديگرى باقى مانده كه ذكر همه آنها ما را از روشى كه در اين مباحث داريم دور مى‌سازد؛ فرمود:

«نِعْمَ العَونُ الصَّمْتُ فى مَواطِنَ كَثيِرةٍ وَ انْ كُنْتَ فَصيحاً؛

سكوت ياور خوبى است در بسيارى از موارد، هرچند سخن گويى فصيح باشى!» [2]

رفع يك اشتباه‌

آنچه در بالا درباره اهمّيّت سكوت و آثار سازنده و مثبت آن در تعميق تفكّر آدمى و جلوگيرى از اشتباهات و مصون ماندن از انواع گناهان و حفظ شخصيّت و ابهّت و وقار، و عدم نياز به عذر خواهى‌هاى مكرّر و مانند آن آمد، به اين معنى نيست كه سخن گفتن همه جا نكوهيده و مذموم باشد، و انسان از همه چيز لب فرو بندد، چرا كه اين خود آفت بزرگ ديگرى است.

هدف از ستايش سكوت در آيات و روايات اسلامى، باز داشتن از پرگويى و سخنان لغو و بيهوده و گفتارهاى اضافى و غير لازم است وگرنه در بسيارى از موارد، سخن گفتن، واجب و لب فرو بستن و سكوت، حرام مسلّم است.

مگر نه اين است كه نعمت بيان به صورت بزرگترين نعمت در سوره الرّحمن بعد از نعمت آفرينش انسان شمرده شده است، و يكى از بزرگترين افتخارات نوع بشر داشتن‌

[1]. غرر الحكم، شماره 3714

[2]. ميزان الحكمه، ماده صمت، حديث 10826