ببخشد، و همچنين نسبت به ساير معاصى و تقصيرات در مقام جبران برآيد.» [1]

«نيّت» و «اخلاص نيّت»

بسيارى از علماى اخلاق در آغاز بحثهاى اخلاقى سخن از «نيّت» و «اخلاص نيّت» به ميان آورده‌اند و اين دوا را از يكديگر جدا ساخته‌اند؛ نيّت را چيزى و اخلاص نيّت را چيزى ديگر شمرده‌اند؛ ولى هنگام بحث از اين دو، تفاوت روشنى بيان نكرده‌اند و مباحث خلوص نيّت را در بحث نيّت آورده‌اند، به گونه‌اى كه تميز ميان مفهوم اين دو مشكل است.

براى تفكيك اين دو، مى‌توان چنين گفت: منظور از «نيّت» همان عزم راسخ و اراده محكم‌براى انجام‌كار است، قطع‌نظر ازاين كه‌انگيزه الهى درآن باشد ياانگيزه‌هاى مادّى.

بديهى است كار هنگامى به ثمر مى‌رسد كه انسان با اراده قوى و خلل ناپذير و عزمى راسخ وارد آن شود؛ تحصيل دانش، تجارت، زارعت، كارهاى توليدى، كارهاى اجتماعى و سياسى و خلاصه هر عمل مثبتى هنگامى به نتيجه مى‌رسد كه با ترديد و دو دلى آغاز نشود؛ و اين در صورتى ممكن است كه انسان قبلًا روى برنامه‌اى كه مى‌خواهد انجام دهد مطالعه كافى داشته باشد؛ از منافع كار و نتائج و شرايط و موانع احتمالى آن كاملًا مطلّع باشد، و با اراده قوى وارد عمل شود، و با گامهاى استوار و محكم به سوى مقصد حركت كند.

در طريق تهذيب اخلاق و سير سلوك الى اللَّه نيز اراده و نيّت قاطع لازم است. افراد سست اراده هرگز به جايى نمى‌رسند، و با برخورد به اندك مانعى از راه مى‌مانند؛ اصولًا اراده ضعيف نيروى انسان را نيز تضعيف مى‌كند و بعكس اراده قوى تمام نيروها و استعدادهاى درون را بسيج مى‌نمايد و انسان را به سوى مقصد به حركت در مى‌آورد.

اين همان چيزى است كه در قرآن مجيد از آن تعبير به «عزم» شده است و پيامبران‌

[1]. معراج السّعاده، چاپ جديد، صفحه 703 (با كمى تلخيص)