نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ انَّ اللَّهَ خَبيرٌ بَما تَعْمَلُونَ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از (مخالفت) خدا بپرهيزيد و هر كس بايد بنگرد تا براى فردايش چه چيز از پيش فرستاده و از (مخالفت) خدا بپرهيزيد كه خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.» (سوره حشر، آيه 18)

جمله‌

وَ لْتَنْظُر نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ

در واقع همان مفهوم مراقبه را مى‌رساند.

همين معنى در جاى ديگر قرآن، در شكل محدودترى بيان گرديده، مى‌فرمايد:

«فَلْيَنْظُرِ الْانْسانُ الى‌ طَعامِهِ؛ انسان بايد به طعام خويش بنگرد (و مراقب باشد كه آيا از طريق حلال آنها را فراهم ساخته يا از طريق حرام)!» (سوره عبس، آيه 24) [1]

2- در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم كه در تفسير احسان (در آيه شريفه‌

انَّ اللّهَ يَأمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاحْسان)

فرمود:

«الِاحْسانُ انْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَانَّكَ تَراهُ فَانْ لَمْ تَكُنْ تَراهُ فَانَّهُ يَراكَ؛

نيكوكارى به اين است كه آن چنان خدا را پرستش كنى كه گويى او را مى‌بينى، و اگر تو او را نمى‌بينى او تو را مى‌بيند.» [2]

بديهى است كه توجّه به اين حقيقت كه خداوند در همه جا و در هر حال و در هر زمان، ناظر و شاهد و مراقب اعمال ما است، روح مراقبت را در ما زنده مى‌كند، تا پيوسته مراقب اعمال خويش باشيم.

3- در حديث ديگرى از اميرمؤمنان على عليه السلام آمده است كه فرمود:

«يَنْبَغى‌ انْ يَكُونَ الرَّجُلُ مُهَيْمِناً عَلى‌ نَفْسِهِ، مُراقِباً قَلْبَهُ، حافِظاً لِسانَهُ؛

سزاوار است انسان بر خويشتن مسلّط و هميشه مراقب قلب خود و نگاهدار زبان خويش باشد!» [3]

4- در حديثى از امام صادق عليه السلام چنين نقل شده است:

«مَنْ رَعْى‌ قَلْبَهُ عَنِ الْغَفْلَةِ وَ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهْوَةِ وَ عَقْلَهُ عَنِ الْجَهْلِ، فَقَدْ دَخَلَ فى‌ ديوانِ الْمُتَنَبِّهينَ، ثُمَّ مَنْ رَعى‌ عَمَلَهُ عَنِ الْهَوى‌، وَ دينَهُ عَنِ البِدْعَةِ، وَ مالَهُ عَنِ الْحَرامِ فَهُوَ مِنْ جُمْلَةِ الصَّالِحينَ؛

كسى كه‌

[1]. آنچه در بالا آمد يكى از تفاسير آيه است، تفسير ديگرى كه در آيات سوره عبس نيز شواهدى بر آن وجود دارد اين است كه معنى آيه نظر كردن به طعام براى كشف نكات توحيدى و آيات عظمت خلقت است، در عين حال دو تفسير با هم منافاتى ندارد

[2]. كنز العمّال، حديث 5254، جلد 3، صفحه 22، بحارالانوار، جلد 25، صفحه 204

[3]. غرر الحكم‌