نمى‌شود، ولى اگر عمداً روزه خود را باطل كند بعد عذرى مانند حيض، يا نفاس، يا بيمارى براى او پيدا شود، كفّاره بر او واجب نيست.

مسأله 411- هرگاه زن روزه دار شوهر روزه دار خود را مجبور به جماع كند، فقط يك كفّاره بر او واجب است، و لازم نيست كفّاره شوهر را بدهد.

سؤال 412- وظيفه خانمى كه سال اوّل تكليف روزه‌اش را خورده، چيست؟

جواب: كفّاره ندارد، خواه جاهل مقصّر بوده يا قاصر، ولى اگر عمداً و آگاهانه روزه نگرفته كفّاره دارد، و در تمام صورتهاى مسأله، قضا لازم است.

مسأله 413- كسى كه به واسطه بيمارى، يا حيض، يا نفاس، روزه ماه رمضان را نگيرد، و پيش از پايان ماه رمضان از دنيا برود، لازم نيست روزه‌هايى را كه نگرفته براى او قضا نمايند.

زنانى كه روزه بر آنها واجب نيست‌

مسأله 414- روزه گرفتن بر زنان باردارى كه وضع حمل آنها نزديك است و روزه براى حمل آنها ضرر دارد واجب نيست، ولى بايد براى هر روز يك مُدّ (تقريباً 750 گرم) گندم يا جو يا مانند آن به فقير بدهند، [1] امّا اگر روزه براى خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و كفّاره هم ندارد، ولى بعداً قضا مى‌كند.

سؤال 415- از مسأله 1453 رساله حضرتعالى (مسأله فوق) استفاده مى‌شود كه اگر روزه گرفتن براى حمل زنان باردار ضرر داشته باشد روزه بر اين دسته از خانمها واجب نيست و بعداً قضا نيز ندارد، و فقط بايد كفّاره مدّ طعام بدهند. آيا چنين برداشتى صحيح است؟

جواب: صحيح نيست؛ منظور اين است كه علاوه بر قضا، كفّاره مدّ طعام نيز دارد.

مسأله 416- زنانى كه بچّه شير مى‌دهند، خواه مادر بچّه باشند يا دايه، اگر روزه گرفتن باعث كمى شير آنها و ناراحتى بچّه شود روزه بر آنها واجب نيست؛ ولى براى هر روز همان كفّاره (يك مُدّ طعام) واجب است، بعداً نيز بايد روزه را قضا كنند؛ امّا اگر روزه براى‌

[1]. بهتر آن است كه بجاى گندم و جو، نان را انتخاب كند. و در اين صورت احتياط واجب آن است كه نان به اندازه‌اى باشد كه گندم خالص آن 750 گرم باشد.