2. تعادل نيروى جاذبه و دافعه‌

دو بارِ الكتريسيته ناهمگون، همواره يكديگر را جذب مى‌كنند، يعنى اگر جسمى كه حامل الكتريسيته مثبت است به ديگرى كه داراى الكتريسيته منفى است، نزديك شود؛ آن دو جسم به سوى يكديگر حركت كرده و همديگر را در آغوش مى‌فشارند و جرقّه‌اى كه بايد نام آن را برق عشق گذارد، توليد مى‌شود.

بر اين اساس، الكترون‌ها كه داراى بار منفى و پروتون‌ها كه حامل بار مثبت هستند، بايد خيلى سريع يكديگر را جذب كنند و اين گردش‌هاى پر هيجان، جاى خود را در دل اتم‌ها به سكون و آرامش مرگبارى بدهد.

بديهى است كه اگر چنين مى‌شد، جهان وضع ديگرى به خود مى‌گرفت، ولى هرگز چنين حادثه‌اى در جهان اتّفاق نيفتاده و نخواهد افتاد چون يك حساب كلّى دقيق و پايدار اين تعادل عجيب و نظم شگفت‌انگيز را در درون اتم به وجود آورده است، يعنى يك نيروى ديگرى كه در اثر گردش دَوَرانى الكترون‌ها به دور هسته توليد مى‌شود و آن را نيروى «گريز از مركز» مى‌نامند، نيروى جاذبه هسته مركزى را تعديل مى‌كند.

نيروى گريز از مركز كه در اثر حركت دورانى به وجود مى‌آيد و قدرت آن متناسب با سرعت حركت مى‌باشد، همواره جسم متحرّك را از هسته مزبور به عقب مى‌راند و از طرفى هم هسته مركزى با نيروى جاذبه كه در اثر نزديكى دو بارِ الكتريكى توليد شده، الكترون‌ها را به شدّت به طرف خود مى‌كشاند و بايد براى حفظ موجوديّت اتم، سرعت حركت الكترون‌ها به اندازه‌اى باشد كه نيروى دافعه متولّد شده از آن، به اندازه نيروى جاذبه و جوابگوى آن باشد و اگر كوچك‌ترين تجاوزى از اين اندازه و قانون معيّن، رخ دهد، دستگاه اتم از كار خواهد افتاد.

بنابراين اگر كمى نيروى گريز از مركز، زيادتر شود، الكترون‌ها به زودى فرار كرده و اتم تجزيه مى‌شود و اگر اين تعادل به نفع نيروى جاذبه به هم بخورد، اجزاى اتم به‌