خاصى از آن؟ و در صورت دوم، بايد تشخيص داد كه كدام جهل؟

كدام جهل، ريشه همه شرور است؟ كدام جهل، بزرگترين مصائب است؟ كدام جهل، بدترين و زيانبارترين دردها است؟ كدام جهل، شديدترين فقر است؟ كدام جهل، خطرناكترين دشمن است؟ وكدام جاهل به فرموده قرآن كريم، «شرّ الدوّاب» است و به گفته امام على عليه السلام: مرده‌اى است ميان زندگان.

مفاهيم جهل‌

به طور كلّى، چهار معنا براى جهلِ مذموم، قابل تصوّر است: اوّل، مطلق جهل، دوم، جهل به مطلق علوم و معارف مفيد وسازنده، سوم، جهل در خصوص ضرورى‌ترين معارف مورد نياز انسان، چهارم، نيرويى در مقابل عقل؛ و اينك توضيح اين معانى:

1. مطلق جهل‌

هر چند در نگاه ابتدايى به نظر مى‌رسد كه مطلقِ جهل، زيانبار و مذموم باشد، ولى با تأمّل معلوم مى‌شود كه حقيقت اين است كه هر ندانستنى، نكوهيده و هر دانستنى، پسنديده نيست، بلكه بر عكس، برخى از دانستن‌ها زيانبار و برخى از ندانستن‌ها مفيد و سازنده است و درست به همين دليل، در اسلام، تلاش براى تحقيق و كشف برخى از امور و اسرار، ممنوع شده است.

توضيح بيشتر اين موضوع، در متن احاديث باب «احكام الجاهل» از اين بخش، ونيز در بند «ج: ما يحرم تعلّمه» از احكام تعلّم،[1] و همچنين در باب چهارم از ابواب «آداب السؤال»[2] از كتاب العلم والحكمة في الكتاب والسنّة آمده است.

[1]. نگاه كنيد به:« العلم والحكمة في الكتاب والسنّة»، ص 294 و 301.

[2]. همان، ص 270 و 277 باب« السؤال عمّا قد يضرّ جوابه».