4381.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خير و خوبى ، تماما با خرد به دست مى آيد و كسى كه خرد ندارد دين ندارد .

4382.امام حسن عليه السلام : با خرد است كه هر دو سرا به دست مى آيد و هر كه از خرد محروم باشد ، از هر دو سرا محروم شود .

4383.امام باقر عليه السلام : چون خداوند عقل را آفريد به او فرمود : رو كن و او رو كرد ؛ سپس فرمود : برگرد و او برگشت . آن گاه فرمود : به عزّت و جلالم سوگند كه من آفريده اى نيكوتر از تو نيافريده ام . [1] تو را فرمان مى دهم و تو را نهى مى كنم (مخاطب امر و نهى من تو هستى) ، تو را پاداش مى دهم و تو را به كيفر مى رسانم .

4384.امام باقر عليه السلام : از جمله چيزهايى كه بــه موسى عليه السلام وحى شد ، اين بود : من بندگان خود را به اندازه خردى كه به آنها داده ام بازخواست مى كنم .

4385.امام باقر عليه السلام : در كتاب ـ مـقصود كـتابى از على عليه السلام اسـت ـ خواندم كه ارزش هر كس به اندازه شناخت اوست . همانا خداوند تبارك و تعالى مردم را به اندازه عقل و فهمى كه در دنيا به آنها داده است حسابرسى مى كند .

4386.امام كاظم عليه السلام: هر كه خـواهان توانگرىِ بـدون داشتن مال و ثروت و آسودگى دل از حسدورزى و داشتن دين سالم است ، بايد با تضرّع از خداوند عز و جل بخواهد كه خردش را كامل گرداند .

1318 حجّيت عقل

4387.امام كاظم عليه السلام : خداوند بر مردمان دو حجّت دارد : حجّتى بيرونى و حجّتى درونى . حجّت بيرونى ، همان فرستادگان و پيامبران و امامان عليهم السلام هستند و حجّت درونى ، همان خردها .

4388.امام كاظم عليه السلام ـ در سفارش به هشام بــن حكمـ : خداوند ، پيامبران و رسولان خود را به سوى بندگانش نفرستاد ، مگر براى اين كه از خدا فرابگيرند . پس ، هر كس از آنان ، كه شناختش بهتر باشد ، دعوت را پذيراتر باشد و داناترينشان به كار خدا ، كسى است كه خردش نيكوتر باشد و كسى كه خردش كاملتر باشد ، در دنيا و آخرت بلند پايه تر باشد .

1319 تفسير خرد

4389.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : همانا خرد ، زانوبندِ نادانى است ، و نـفْس (امّاره) مانند شرورترين جنبدگان است ، كه اگر پايش بسته نشود ، بيراهه مى رود .

4390.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خرد ، نورى است كه خداوند براى انسان آفريد و آن را روشنگر دل قرار داد ، تا به وسيله آن تفاوت ميان ديدنيها و ناديدنيها را بشناسد .

4391.امام على عليه السلام : خرد ، آن است كه دانسته سخن بگويى و به آنچه مى گويى عمل كنى .

4392.امام على عليه السلام : خـرد ، نـگه داشتن تجربه هاست و بهترين تجربه ات ، آن تجربه اى است كه تو را اندرز دهد .

4393.امام على عليه السلام : عقل دو نوع است : عقل طبيعى (و ذاتى) و عقل تجربى و هر دوى آنها سود آورند .

4394.امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به ايـن سؤال كه خرد چيست ؟ـ : جام اندوه را جُرعه جُرعه نوشيدن تا به دست آمدن فرصت .

4395.امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال پــدر بزرگوارش از او كه خرد چيسـ : اين كه دلت آنچه را به او مى سپارى ، نگه دارد .

1320 ويژگيهاى خردمند

4396.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ويژگى خردمند ، اين است كه در برابر رفتار جاهلانه نادان نسبت به خود ، بردبارى نشان مى دهد ، از كسى كه به او ستم كرده است در مى گذرد ، در برابر فرودست خود فروتن است ، از فرادست خود در طلب نيكى پيشى مى گيرد ، هر گاه بخواهد سخن بگويد مى انديشد ، اگر آنچه مى خواهد بگويد خوب بود مى گويد و بهره مند مى شود و اگر بد بود خاموشى مى گزيند و سالم مى ماند ، هر گاه با فتنه اى روبه رو شود به خدا پناه مى برد و دست و زبان خود را نگه مى دارد ، هرگاه فضيلتى بيند ، آن را غنيمت مى شمارد ، شرم و حيا از او جدا نمى شود و آزمندى از او سر نمى زند ؛ اينها ده خصلتند كه خردمند به آنها شناخته مى شود .

4397.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خردمندترين مردم ، مدارا كننده ترين آنهاست با مردم .

4398.امام على عليه السلام : سينه خردمند ، صندوق راز اوست .

4399.امام على عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه خردمند كيست ؟ـ : خردمند كسى است كه هر چيزى را در جاى خود به كار برد . عرض شد : نادان را براى ما توصيف فرما . فرمود : توصيف كردم .

4400.امام صادق عليه السلام : خردمند ، از يك سوراخ دوبار گزيده نمى شود .

4401.امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه عقل چيست ؟ـ : عقل آن چيزى است كه به وسيله آن خداى رحمان عبادت شود و بهشت به دست آيد . راوى مى گويد : گفتم : پس آنچه در معاويه بود چه بود ؟. حضرت فرمود : آن نيرنگ است ، آن شيطنت است . آن به عقل مى ماند ولى عقل نيست .

4402.امام صادق عليه السلام : بر خردمند است ، كه زمانه خود را بشناسد ، به كار خويش بپردازد و زبانش را نگه دارد .

4403.امام كاظم عليه السلام : خردمند به كسى كه مى ترسد تكذيبش كند ، سخنى نمى گويد و از كسى كه مى ترسد مضايقه كند ، چيزى نمى خواهد و وعده اى را كه از عهده انجامش برنمى آيد ، نمى دهد و به آنچه كه در اميدواريش سرزنش شود ، اميد نمى بندد و به كارى كه مى ترسد در آن درماند ، اقدام نمى ورزد .

4404.امام كاظم عليه السلام : خردمند به كم و كاست دنيا ، در صورتى كه با حكمت توأم باشد ، خرسند است ، ولى اگر دنيا را داشته باشد و از حكمت كم بهره باشد ، خرسند نيست ؛ از اين رو تجارتشان سودمند گشت .

1321 آنچه خرد را مى افزايد

4405.امام على عليه السلام : خرد ، غريزه اى است كه با دانش و تجربه افزايش مى يابد .