گونه‌اى كه اهل شام در مقايسه با آنان، سهل انگار بوده‌اند.[1]

مبحث دوم: اوّلين محقّقان درباره اسناد

دانسته شد كه تفتيش از رجال اسناد و جرح و تعديل، به صورت اندك، ريشه در عصر صحابيان و كبارِ تابعيان دارد. حال آنچه كه در اين مبحث، قصد بررسى آن را داريم، اين است كه چه كس يا كسانى براى اوّلين بار به اين امر همّت گماشته و به صورت جدّى به آن مشغول شده‌اند و نامشان در تاريخ به عنوان اوّلين متصدّيان اين امر، ضبط شده است.

در اين زمينه، ظاهر اخبار و گفتارى چند از محدّثان و علما، دلالت دارد بر آن كه اوّلين محقّقان در اسناد احاديث و متولّيان جرح و تعديل، شعبى (م 103 ق) و ابن سيرين (م 110 ق) بوده‌اند. اخبارى چند در اين مورد، در زير مى‌آيد:

1. رامهرمزى (م 360 ق)[2] به سند خودش از شعبى، از ربيع بن خُثَيْم (م 61 يا 63 ق)، نقل كرده است: كسى كه بگويد: «لا إله الّا اللَّه وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد ...»، براى وى، چنين و چنان است. شعبى گفت: گفتم چه كسى اين حديث را براى تو گفته است؟ گفت: عمرو بن ميمون (م 74 ق). سپس عمرو بن ميمون را ملاقات كردم و گفتم: چه كسى آن حديث را براى تو گفته است؟ گفت:

ابو ايوب (م 50 ق) كه با رسول خدا مصاحبت داشته است.

يحيى بن سعيد قطان (م 198 ق) گفته است: شعبى، اوّلين كسى بود كه از اسناد، تفتيش كرد.[3] فصل اوّل: كلّيات‌

[1]. براى اطّلاع بيشتر در زمينه تاريخ استعمال اسناد و سؤال از آن، ر. ك: همان، ص 48- 51.

[2]. قاضى ابو محمّد حسن بن عبد الرحمن رامَهُرمُزى( منسوب به رامهرمز، از شهرهاى خوزستان)، محدّث، اديب و شاعر بوده است. او مؤلّف اولين كتاب در علوم حديث با نام المحدث الفاصل است( ر. ك: الأنساب، ج 3، ص 30؛ العبر، ج 2، ص 321؛ طبقات الحفّاظ، ص 385، ش 840؛ الرسالة المستطرفة، ص 113).

[3]. المحدث الفاصل، ص 208؛ التمهيد، ابن عبدالبرّ، ج 1، ص 55.