3. شُعبة بن حجّاج‌

ابو بسطام شعبة بن حجّاج بن وَرْد واسطى بصرى، به سال 80 يا 82 هجرى در واسط (از شهرهاى عراق) تولّد يافت و سپس به بصره رفت و همان جا به سال 160 هجرى وفات يافت.

شعبه برخى از صحابيان چون: انس بن مالك و عمرو بن سلمه را ملاقات كرده و از چهارصد نفر از تابعيان، حديث فرا گرفته است.

وى ثقه و از حافظان بسيار جليل القدر حديث در بصره بوده به احوال رجال نيز آگاه بوده است، چنان كه شافعى در مورد وى گفته است كه اگر شعبه نمى‌بود، حديث در عراق هرگز شناخته نمى‌شد. احمد بن حنبل نيز گفته است كه شعبه به تنهايى، همچون يك امّت در اين شأن (يعنى علم به احوال رجال و بصيرت به احاديث) است.

شعبه، اوّلين كسى بوده كه به صورت جدّى و محكم، در احوال رجال سخن گفته و به جرح و تعديل رجال، وسعت بخشيده است. يحيى بن سعيد قطان و عبد الرحمان بن مهدى- كه خود از ائمه جرح و تعديل‌اند- از شاگردان وى در جرح و تعديل بوده‌اند.

با تمام مهارتى كه شعبه در احوال رجال داشته، گاه در اسامى رجال، اشتباه مى‌كرده كه البته برخى، اشتباهات وى را در اين زمينه، كم و برخى ديگر، زياد دانسته‌اند.

سخاوى، شعبه را در نقد و جرح رجال و اخذ حديث از مشايخ، از سختگيران‌